Milos'lu Venüs

En güçlü propaganda güzelliktir! Venus de Milo

Alexandros of Antioch (Antakyalı Alexandros) tarafından M.Ö. 130-100 yılları arasında yapıldığı varsayılan “Cinsel Aşk v Güzellik tanrıçası” mermer Venüs (Yunan mitolojisinde Afrodit, Aphroditi tis Milou) heykeli ilk olarak, M.Ö. 150 yılında Menderes nehri kıyısında bulunmuş birçok yolculuk ve badire geçirdikten sonra bugün Paris Louvre Müzesine getirilmiş.

Bazı sanat tarihçilerine göre bu eser, Mona Lisa’dan sonra gelen dünyanın en önemli ikinci sanat eseridir. Diğer taraftan Fransız empresyonist duygu ve güzellik ressamı Auguste Renoir bu heykeli değersizleştirmek için ona Büyük Jandarma adını yakıştırabilmekte, Salvodar Dali 1936 yılında yarı büyüklüğünde kopyaladığı alçı heykelin alın, göğüsler, karın ve sol dizine yerleştirdiği ponpon tüylü toplarla bu eseri kesinlikle gereksiz bulduğunu ifade edebilmiştir.

Üzerindeki tartışmalı görüşlere rağmen modern sanata büyük etkileri olan heykel, Orta çağın heybetli korsanlarının gizlenme yerleri olan o zamanın Osmanlı topraklarına bağlı bir Ege adası olan Milos’ta Yunanlı bir olan çiftçi Yorgos Kentrotas tarafından 8 Nisan 1820 yılında iki parça halinde bulunarak ikinci kez ortaya çıkar. Fransız deniz subayı Jules Sebastien Cesar Dumont d'Urville (1790-1842) tarafından ise Fransa’ya getirilir.

Heykel kaçırılırken gemiye taşınması sırasında ne üzücüdür ki yükü taşıyan hamallar arasında çıkan kavgada kollarını kaybettiği metinlerde yazılı. 2 metrelik heykelin kollarının kırılmadan önce nasıl olduğu hep merak edilir. 3 boyutlu rekonstrüksiyonu yapılan heykelin bir tahmine göre, sağ eliyle yere düşen elbisesini tutarken sol elinde ise bir elma olduğu şeklinde olduğu ileri sürülür (Adollf Furtwangler, 1895).

Güzel insan, iyi insandır

Eski Yunancada kullanılan Kaloskagathos Platon’un ifadesi ile güzel bedenli insanların, aynı zamanda iyi insan oldukları anlamına gelir. (Kalos: güzel, agathos: iyi / Good looks equals Good person). Yunan mitolojisinde erkek tanrı heykel bedenlerinin bir bölümü bu nedenle hep çıplak tasvir edilirken bir paradoks olarak tanrıçaların çıplaklığı ise şeytani özellik hatta bir bela işareti ile ilişkilendirilir. Çıplak Venus de Milo mitolojisinde bunun karşılığı neden olduğu Truva savaşıdır.

Propaganda malzemesi

Fransa’ya getirilen Venüs heykelinin yüzünü Fransız hükümeti bir emtia gibi politik bir silah olarak yani propaganda amacıyla kullanmak ister ve heykeli satın alır. Çünkü o sırada hükümete karşı ayaklanma ve isyanlar vardır. Son olarak Kral XVIII. Louis heykeli isyancılardan korumak amacıyla Louvre müzesine taşıtır(1821). Kraliyet hükümetince topluma verilmek istenen mesaj, güzel insan ile sağlam hükümet arasında kurulmak istenen subliminal ilişkidir. Fransa 1815 yılında o zamana kadar en değerli ve iyi klasik heykellerden biri olarak kabul edilen Medici Venüs’ünü İtalyan’lara kaptırınca, yeni buldukları Milos Venüs’ü heykelini çok daha büyük bir servet/hazine olarak tanıtmışlardır.

Evrensel Kadın güzellik sembolü

İşin bir diğer ilginç tarafı, aynı kolsuz heykel günümüzde kuruluğu 1931 olan Amerikan Plastik Cerrahi Derneğince “evrensel güzellik sembolü” olarak resmi mühür olarak kabul edilerek kullanılır. Günümüzde hala sık olarak kullanılan birçok cerrahi enstrümana adını veren Dr. Gustave Aufricht’in yakın sanatçı arkadaşı Macar Charles Liedl tarafından tasarlanır. Üç mesaj içerir logoda geçen kolsuz Venüs. İlki, genel anlamda evrensel güzellik, ikincisi heykelin kolsuz olmasıyla ile simgelenen önce zarar verme ilkesi, üçüncü mesaj ise plastik cerrahların sadece estetikle değil travmatik ve doğumsal problemlerle de (Rekonstrüktif) ilgilenmesidir. İkon, ufak tefek değişikliklerle, Türk Estetik Plastik Cerrahi Derneğince de logo olarak kabul edilmiştir. Semboller ve logolar seçilirken Jung’un toplumun kolektif bilinçaltı arketipleri dediği bu hikâyelerin kahramanları (aşılmaları gerektiğinden) çok dikkatli seçilmelidir.

Kadın Direnişi: FEMEN Hareketi

Venüs de Milo, tüm dünyadaki kadınların cinsel sömürüye ve cinsiyet ayrımcılığına karşı çıkarak kadınların kültürel ve manevi değerlerine sahip çıkmaları için yarı çıplak gösteriler yapan Ukraynalı FEMEN aktivistlerinin de sık kullandığı bir imaj olmuştur. Miloslu Venüs’ün FEMEN’lerce kullanım nedeni, “biz (heykeldeki Venüs gibi) kolsuz, çaresiz değiliz kendimizi koruyabiliriz ve bizi sömürmenize hayır” anlamındadır.

Doç. Dr. Nedim Sarıfakıoğlu

BilgiFüzyon, Ankara