Böcek Ayazma

BÖCEK AYAZMA(BAPTİSTERİUM)

(İZNİK)

Ayazma, “Hagia” (Türkçe okunuşu ile “aya”, yani “kutsal”) ve “ma” (yani su) kelimelerinin bileşiminden türetilmiş bir terimdir. “Kutsal su” anlamı taşıyan Ayazmalar, şifalı olduğuna inanılan tatlı su kaynaklarıdır. Özellikle Hıristiyanlar için ruhani açıdan çok büyük anlam taşıyan bu kutsal su kaynaklarından birisi de “Böcak Ayazma” ismi ile İznik’te yer almaktadır.

Böcek Ayazma olarak bilinen bu su kuyusunun ilk olarak tanrı Asklepios için inşa edilen bir asklepionunun bölümü olduğunu (sağlık tanrısının tapınağı, bir nevi hastane) öne sürenler bulunsa da, bilimsel arkeolojik kazı yapılmadan mevcut kalıntılarla bu hipotezin doğru veya yanlış olduğunu söylemek mümkün değildir.

İznik Yakup Çelebi Sokağı’nda, Koimesis Kilisesi’nin doğusunda bulunan, araştırmacılara göre Vaftizhane olan ve halkın Böcek Ayazması olarak tanımladığı bu yapıda MS.II.yüzyıla tarihlenen İbranice Tevrattan alınmış “Her bedene iyi olanı verir. Çünkü Onun lütfu ebedidir.” yazılı bir kitabe ile yedi satırlık baş melek Mikael’e ait Grekçe bir kitabe bulunuyordu. Aynı zamanda burada yedi kollu bir şamdan motifi de kabaca işlenmiştir. A.M.Schneider gibi araştırmacılar bu yapının bir vaftizhane olduğunu XX.yüzyılın başında ayazmaya dönüştüğünü belirtmiştir. Schneider’e göre MS.VI.yüzyıla aittir.

Su kuyusunun başlangıçta babtisterium yani vaftizhane olarak kullanıldığı, 20. yüzyılın başlarında ayazmaya dönüştürüldüğü bilinmektedir. İznik’in Bizans İmparatorluğu’na başkentlik yaptığı dönemlerde, Böcek Ayazması’nın çok önemli kutsamalara ve vaftizlere ev sahipliği yaptığı şüphe götürmez bir gerçektir.

Koimesis Kilisesi’nin yaklaşık 50 metre doğusunda yer alan Böcek Ayazma, sokağa göre birkaç metre çukurda kalmaktadır.  Yakup Çelebi Sokağı’ndan demir parmaklıklı bir kapıdan geçildikten sonra yapının içine batı yönden L şeklinde 11 basamaklı bir merdivenle inilmektedir. Girişin üzerinde 2.55 m. yüksekliğinde bir arşitrav, bunun üzerinde de tuğladan kemerli bir alınlık bulunmaktadır. Mekanın içerisi 4.50 m. çapında ve 3.80 m. yüksekliğinde kubbeli bir odadır. Yapının kubbesinin üstü günümüzde beton ile kaplanmış, etrafında mıcır atılı vaziyettedir. Zemini taş levhalarla döşenmiş, duvarları moloz taş, tuğla ve kireç ile örülmüştür. Mekanın ortasında kare planlı ve yaklaşık 1 metre derinliğinde bir su kuyusu bulunmaktadır. Duvarlarda yuvarlak kemerli tuğladan dört niş bulunmaktadır. Bunlardan güneydoğudaki niş zeminden, diğerleri de 0.50 m. ile 0.75 m. yukarıdan başlamaktadır. Doğudaki nişin iki yanında kabartma olarak işlenmiş haç ve geometrik motiflerin bulunduğu bir bezeme dikkati çekmektedir. Ortasında 0.80 m. derinliğinde kare planlı bir sarnıç bulunmaktadır. Su kuyusunun kenarındaki kitabeli mermer blok üzerinde; “Hıristiyan İmparator yüce kral Michael Kulesi” ve Tevrat’tan alınmış “Her bedene iyi olanı verir. Çünkü, onun lütfu ebedidir” yazılı ibareler yer almaktadır.

Böcek Ayazma: Koimesis Kilisesine 50 metre mesafededir. Üstü kubbe ile örtülü, yuvarlak bir yapıdır. Hyakinthos Manastırının bir bölümü olduğu sanılmaktadır. Ayazma VI. yüzyıldan günümüze sağlam gelmiş eserlerdendir.