Nasıl bir Tarımsal Koopertifçilik Politikası ?

Kırsal dünyanın geleceğinde etkili olabilecek politikalar karmaşık bir yapıya sahiptir. Bu politikaların oluşturulmasını ve uygulamasını  “kooperatiflersiz düşünmek” mümkün değildir. Bu nedenle özel bir Tarımsal Kooperatifçilik Politikası uygulanmalıdır. Bu politikalar;

a. Girişim olarak tarımsal kooperatiflerin genişleme olanaklarını artırmalı;

b. Kooperatiflere uygun bir ortam yaratmalı;

c. Kooperatifleri ve onu geliştiren çevre koşullarını güvence altına almalı;

d.Kooperatifleri her yönüyle destekleyecek bir şekilde formüle edilmelidir.

Türkiye, kırsal gönencin yükselmesinde ve tarımın sorunlarının çözümünde kooperatif sektörden yararlanmak zorundadır. Türkiye’de kooperatif sektörü, tarımsal sorunların çözümüne katkıda bulunabilecek düzeye getirmek için alınabilecek önlemleri aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür:

1. Ulusal düzeyde sektörler arası rekabetin oluşmasında ve fiyat paritelerinin çiftçi lehine korunmasında, tarımdan sanayiye fiyatlar yoluyla kaynak aktarımında,vb.. konularda tarımın kooperatifleşmesiyle önemli gelişmeler sağlanabilir ve tarımla sanayinin entegre bir düzen içine girmesine kooperatiflerin önemli bir katkısı olabilir. Tarım ile tarıma dayalı sanayi ve hizmet sektörlerinin bütünleşik bir şekilde yapılanmasında ve tarımdan sanayiye kaynak aktarımının gerçekleştirilmesinde kooperatifler önemli roller üstlenebilirler. Öte yandan hızla dünyaya açılan tarımın, dünya tarımı ile rekabet edebilmesi için, dünya tarım ve ticaret koşullarına adapte olması gerekir. Bu koşullara ayak uydurabilmesi ise onun standartlara uygun mal üretmesine ve dünya fiyatlarının oluşumuna katkıda bulunabilecek bir arz ve talep yapısına kavuşturulmasına bağlıdır. Bu durumun en kestirme çözümü ise, bugünkü ekonomi teorisi ışığında, ancak ve ancak tarımın kooperatifleşmesidir. Öyleyse Türk tarım kesiminin kooperatifleşmesi için her türlü çaba gösterilmelidir. Bunu için her düzeyde kooperatifçilik araştırma ve yayım hizmetleri yaygınlaştırılmalıdır. Tarım Bakanlığı Teknik Tarımsal Yayım Servisi, Tarımsal Kooperatifçilik Yayımı servisi ile takviye edilmelidir.

2. Kooperatifçiliği gelişen ülkelere baktığımızda kooperatiflerin sağlıklı bir finans sistemiyle desteklendiği gözlenmektedir. Bu sektörün finans kuruluşu, o sektörde oluşan tasarrufları toplayarak, ihtiyaç duyan ekonomik birimlere aktarmada ve ayrıca Merkez Bankası’ndan taze para tedarikinde ve para yaratıcı özellikleri ile son derecede önemlidir. Türk tarım sektörü, özellikle kooperatif sektörü, böyle bir finansal yapıyla donatılmadığından, sektör düzeyindeki  tasarrufları toplamada ve yönlendirmede, taze para akımı sağlamada ve para yaratmada rol oynayamamakta ve sektörler arası rekabette zayıf kalmaktadır. Bu sorunların çözümü ve tarımın kooperatifler aracılığı ile ekonomiye sağlıklı katkılar sunabilmesi bakımından bir Kooperatifler Bankası sisteme derhal dahil edilmelidir.

3.İyi ve sağlıklı bir kooperatifleşmenin en önemli koşullarından biri de uygun ve sağlıklı bir yasal dayanağın olmasına bağlıdır. Türkiye’de dağınık bir kooperatifçilik mevzuatı bulunmaktadır. Bu mevzuat, tarımın ve tarımsal kooperatiflerin yapılarına ve koşullarına göre yeniden gözden geçirilmeli ve birleştirilmelidir.

4. Tarımda kooperatiflerin gelişmesinde rol oynayan öğelerden birisi de kooperatiflerin gelişmesine uygun politikaların devreye sokulmasıdır. Gelişmiş ülkelerin pek çoğundaki tarımsal kooperatiflerin gelişmesi için tercihli politikalar uygulanmaktadır.

5. Kooperatiflerin başarılı olmasında önemli olan diğer bir öğede yetenekli

yöneticilerin yetiştirilmesi ve istihdamıdır. Ülkemizde hemen her meslek dalı

için eğitim programları uygulanmasına karşın, tarihçesi 1,5 yüzyıla yaklaşan kooperatifçiliğin eğitim programları “dökme su ile değirmen döndürme” esprisini aşamamıştır.

6. Ciddi bir kooperatifçilik eğitimi ve uygulaması, ciddi bir “kooperatifçilik araştırmaları” ile olumlu bir boyuta ulaşabilir.. Ülkemizde, kooperatifçilik sorunlarını sistematik bir şekilde ele alan sorumlu bir ER-GE  kuruluşu yoktur. 1970’li yıllarda kurulan “Milli Kooperatifçilik Eğitim ve Araştırma Enstitüsü” bugün fiilen ortadan kaldırılmıştır. Türkiye’de kooperatifçilik araştırmaları amatör birkaç kişi ve/veya kuruluşun ilgi alanındadır.

7. Tarımın, kırsal kesimin ve kırsal kooperatiflerin sorunlarının çözümünde en önemli yol, kooperatiflerarası işbirliğidir. Birim kooperatiflerin tek başlarına gerçekleştiremediği faaliyetleri bir araya gelerek yapmaları en akılcı yoldur. Girmeyi hedeflediğimiz AB ülkelerinin büyük çoğunluğunda kooperatiflerin, üst örgütlenmelerini geçen yüzyılın başlarında tamamladığı gözlenmektedir.

8. Küreselleşen bir ekonomide, oluşan yeni yapılanmalara tarımı entegre edebilecek en uygun kurumsallaşmanın kooperatifler olduğu gözden kaçırılmamalıdır.

Kooperatifçi selamlarımla.

Dr. Ayhan ÇIKIN

t.ayhan46@yahoo.com.tr