Ne kadar paraya ihtiyacınız var? Yaşam maliyeti

1.İhtiyacı Karşılayan Gelir

Çalışın veya çalışmayın; gıda, ev, giyim, ulaşım ihtiyaçlarınız devam ediyor. Dost ve arkadaşlarınızla bir araya geliyorsunuz, harcamalarınız oluyor. Ailenizle birlikte veya kendi  ihtiyaçlarınızı karşılamanız için para gerekli.

Birinci soru; Mutlu olduğunuz bir yaşam seviyesini devam ettirmek için aylık kaç paraya ihtiyacınız var?

İkinci soru: Bu parayı nasıl sağlayacaksınız?

Bu iki soru ne kadar sağlıklı cevaplanırsa çalışırken tasarrufa olan ihtiyaç düzeyi o kadar doğru belirlenebilmektedir.

Emekli maaşınız var ve yeterli ise şanslısınız sorun yok.  Var ama yeterli değilse veya daimi bir geliriniz yoksa maddi sıkıntıda olacağınız açıktır. Bankada öyle bir birikiminiz olsun ki bunların getirisi ile yaşamınız çalıştığınız zamandaki refah düzeyinde  devam etsin. Bu birikimin değeri, ihtiyaçların yaşam boyu maliyetini hesaplayarak bulunabilmektedir.

Paranıza % 9 faiz versinler. %4 yıllık enflasyon ve %1 vergi sayalım. Gerçek geliriniz;  Faiz-enflasyon-vergi,   formülünden hesaplansın. Gerçek geliriniz  (%9-%4-%1=%4)  yüzde dört (%4) olur. Bir başka deyişle 100TL'ye 4 TL veya 25TL'ye 1TL gelir elde edersiniz. 

Geliriniz bankadan, borsadan, kiradan veya başka bir kaynaktan olabilir. Geliriniz vergiden arındırılmış, yüzdeyüz harcayabileceğiniz gelir olmalıdır. Bu gelir miktarı 25’le Çarpma Kuralı olarak bilinmektedir.

Gerekli para (GP) Türk lirası olarak  GP= Reel faiz (RF)x Banka'daki para (BP) formülünden bulunur. GP=RFxBP tanımlanırsa BP=GP//RF olur.

 %4 reel faiz için  BP=GP/0.04,  BP=GPx25 olur.

Şayet reel faiz geliri %3 olsaydı, bankadaki para BP=GP/RF formülünden BP=GP/0.03=GPx100/3 yaklaşık BP=GPx33  olacaktı.

Çalışırken yıllık harcamanız elli (50) binTL olsun. Aynı miktar harcamayı yapabilmek için “Bankada ne kadar birikim olmalı?” derseniz yirmibeşle (25) çarpma kuralı BP=GPx25 formülünden 50binTLx25  bankada 1 milyon 250binTL paranız olmasını gerektirmektedir.

Çalışmayan kimse doğru düşünemez, boş kalmak aklı tembelleştirir. Henry Ford

Yirmibeş'le çarpma hesabından elde edilen sonuçlar

Çalışmak ve aylık bir gelir elde etmek, bir işi olmak önemlidir. Üç (3) binTL aylığı, 36binTL yıllık geliri olan kişi, bankada 900 bin TL tasarrufu (36binTLx25=900binTL) olan kişi kadar kendisini mutlu hissetmelidir. Sebebi; çalışıyor, işi var, geliri var. 

Yaşam boyu maliyeti, özellikle reel faiz düşükse veya enflasyon umulandan yüksekse adeta büyük bir kapital gerektirmektedir.

Müteşebbis olup işçi çalıştıran ve onlara aylık verebilen insanlara değer verilmelidir. On (10) kişiyi çalıştıran bir iş adamı her ay bir kişiye üç (3) binTL, on (10) kişiye ayda 30binTL,  yılda 360binTL gelir sağlasın. İş adamı, bankadaki 9 milyonTL‘nin (360 000TLx25=9 000 000TL) getirisi kadar işçisine faydalı olmaktadır.

Bugünün parası, yarının parasından daha değerlidir. Bugünün bin (1000) TL'si seneye enflasyon olacağı ve yatırım yaparak 1000TL üzerinden gelir sağlanabileceği için, gelecek yılın bin (1000TL) 'sinden daha değerlidir.

Kişi bin (1000) TL'yi harcamayıp, bankada biriktirdiğinde bu gün için istediği şeylerden yarına yönelik olarak vazgeçmiş olmaktadır. Faiz bu bekleyişin bedelidir.

İstatistiklere göre pratik yaklaşım;“Kişi çalışmazken veya emekli olduğunda, yaşam kalitesini aynen devam ettirmek isterse, geliri aktif yaşamdaki kazancının yüzde sekseni ( %80) kadar olabilmelidir”. Ailenin yıllık harcaması 75binTL olsun. Emeklilikte aynı yaşam konforu için %80 kriterine göre 60binTL (75binTLx %80= 60binTL) gerektiği hesaplanır. Reel gelir  %4 ise kişinin bankada 1,5 milyon TL parası [60binTLx(100/4)=1milyon500binTL] olması gerekir.

Çalışan İçin Satın Alma Maliyeti

Normal olarak haftada 40 saate yakın çalışan kişinin yıllık tatil, izin ve benzeri sebeplerle yılda ikibin (40saatx50hafta=2000) saat çalıştığı kabul edilir. Yıllık geliri 50binTL olan kişinin saat ücreti 25TL/saat (50000TL/2000saat=25TL/saat ) hesaplanır.

Kişi bin (1000) TL'lik bir ürün alırken kırk (40) saat (1000TL/25TL/saat=40 saat) yani bir hafta boyunca çalışarak elde ettiği ücreti harcamaktadır. Bu bilgi kişiyi daha bilinçli harcamaya ve sadece ihtiyacı olan ürünü satın almaya sevk edebilir.

Kırk (40) saat çalışma dışında işe geliş-gidiş ve yemek maliyeti de şirket tarafından değil çalışanın kendisince karşılandığında satın alınan ürünün çalışan yönünden gerçek maliyeti daha fazla olabilecektir.

Satın alınacak ürün sizin kaç saat emeğinizi gerektiriyor bunu hesaplayın ve kararınızı verirken alacağınız ürünün bu emeğinizin karşılığı olup olmadığını düşünün.

Gerçek Maliyeti Gözden Kaçırmayın

Ali eşi Aysel, çocukları Esin ve Ege yüzmek için yakınlarındaki spor salonuna gidiyor ve her yüzme seansı için belirli bir para ödüyorlar. Evlerinin arkasındaki bahçeye bir havuz yaptırmayı ve bütün yaz  yüzerek egzersiz yapmayı ve hoşça vakit geçirmeyi düşündüler.  Düşündüklerini birkaç şirketten teklif alıp, karşılaştırma yaparak ekonomik teklif sunan bir şirkete havuzu yaptırarak gerçekleştirdiler. Havuzdan ailece dört (4) kişi yararlandılar. Ancak havuzun ısıtma ve bakım maliyeti vardı. Önceden ısıtılmazsa havuz istendiği anda yüzmeye hazır olamıyor ve havuz suyunun temiz kalması için elektrikli pompanın çalışması, kimyasalların kullanılması ve her ay  buharlaşan suyun  örneğin on (10) cm yerine konması gerekiyordu.  Beş yıl boyunca havuzu kullandılar, zaman geçtikçe yüzme sürelerinin azaldığını farkettiler.

Havuzun işletme ve bakım masrafları hesaplandığında oldukça yüksekti. Havuza bir saat giriş bedeli kişi başına, spor salonuna göre en az sekiz (8) kat pahalı olmuştu.

Evlerini satarken havuz bedelinin ev fiyatında sebep olduğu artışın kendilerinin yaptırdığı bedelin ancak %40'ı olduğunu gördüler.

Tasarruf için ekonomik alışveriş ve hizmet alabilmek önemlidir.

Satın alınan varlık ve hizmetlerin; satın alma maliyeti,  işletme ve bakım maliyeti ve varlık ve hizmetten ne kadar etkin olarak faydalanılacağı dikkatli analiz edilmelidir. 

Gerçek kullanım maliyeti bu örnekte havuz için yapım ve bakım maliyetlerinin toplamının, yararlanan kişilerin toplam süresine bölünmesiyle bulunabilmektedir.

Havuz maliyetinin çok sayıda kişi kullandığında ekonomik olabileceği ve özel kullanım maliyetinin oldukça yüksek olduğu baştan görülebilse belki de özel bir havuz yaptırmak yerine Ali-Aysel ailesi spor salonundaki havuza gitmeye devam edecekti.

Gözden kaçırılmayacak ve satın alırken düşünülecek başka bir husus; “Bu gün satın aldığınız hoşunuza giden bir şeyin, alışveriş yapmazsanız gelecekte size sağlayacağı faydadır”. İkibin  (2000) TL'lik bir elbise satın alacaktınız, vazgeçtiniz ve tasarruf hesabınıza yatırdınız. Bu paranın gelecekte erişeceği değeri düşünün. Bugünün tasarrufu, gelecekteki güçlü mali durum için bir destektir

Para kazanmak iğneyle kuyu kazmaya, harcamak ise hortumla kumu sulamaya benzer.  Japon atasözü.

2. Paranın İki Kat Olması; 72/Faiz Oranı Kuralı

Tasarrufta geleceğe yönelik olarak bir hedef seçildiğinde biriken miktar üç büyüklüğe bağlıdır. Bunlar tasarruf edilen para büyüklüğü, elde edilen faiz oranı ve birikim süresi-yıllar olarak dikkate alınır.

Faiz bankadan veya yatırımdan kazanılmış para, sermaye başlangıçta yatırılan paradır.

Bankaya belirli bir miktar para yatırdınız. Paranız ne zaman iki kat olacak diye merak edebilirsiniz. Bu sorunun cevabı için basit hesapla 72 kuralı çaredir.

Paranın iki (2) kat olması için gerekli yıl = 72/Faiz oranı formülü, bu amaçla kullanılan yaklaşık bir kuraldır.

Faiz oranı yıllık %9 ise; sekiz (8) yıl sonra  (72/9=8)  para iki misli olacaktır. Tabii bu kural birden fazla yıl için geçerlidir. Faiz %72 olursa paranızın daha birinci yıl sonunda %72 artış göstererek 1,72 kat olacağı, iki misli olamadığı açıktır. %10’dan az hata ile %24’ün altında faiz değeri için 72/faiz kuralı geçerlidir.

Kazanç vergisini dikkate alalım. Faiz %9, faiz kazanç vergisi %15 olsun. Burada vergisi ödenerek elde edilecek reel faiz %7.65tir.

Paranın  %9 faizle 2 misli olması için gereken süre 72/9=8 yıl iken vergi hesaba katılınca 72/7.65=9.4 yıl olur. Vergi süreyi %17,5 uzatır. (9.4yıl-8yıl=1.4 yıl ve 1.4/8=%17,5).

72/faiz oranı kuralı basit analiz için faydalıdır.

Özellikle her yıl belirli bir miktar tasarruf yapılırsa biriken miktar bileşik faiz ve ilave tasarruf etkisiyle çok daha fazla olacaktır.

72/faiz oranı kuralı tasarruf kadar enflasyon ve harcamalar için geçerlidir. Yastık altında bulunan bir para %6 enflasyon olan ülkede 72/6=12 yıl sonra yarı değerine düşer.

72 kuralı; faiz oranı ve bankada geçen yılların paranızın iki misli olması için ne kadar etkin olabildiğini gösterir. Zaman, tasarruf edenin en iyi arkadaşıdır.

72 kuralının işe yaradığı bir başka husus gerekli faiz oranı hesabıdır. Örneğin üç (3) yılda paranızın iki misli olması için gereken faiz oranı; 3=72/faiz oranı formülünden %24 bulunur. 100TL birinci yıl sonunda 124TL, ikinci yıl sonunda 154 ve üçüncü yıl sonunda 191TL olur. Formülün hatası % 4,5.  Çizelge faiz oranına göre paranın ne zaman iki (2) kat olacağı hakkında fikir vermektedir.

Paranın iki (2) kat olması için faiz oranına bağlı süre

Paranın üç (3) kat olması için yaklaşık süreye ilişkin formül 115/faiz oranı sayılabilir.

2003 yılında Ankara -İlko'da 300m2'lik arsa fiyatı yaklaşık 35binTL iken 2012 yılında 105binTL olmuştur. Dokuz (9) yılda arsanın fiyatı üç (3) kat olmuştur.  Yıllık ortalama yüzde artış oranı nedir? 

Fiyat 105/35=3 misli artmıştır. (115/faiz oranı)=Süre;  paranın üç (3) kat olması için gerekli süre formülü kullanılsın. Ortalama faiz oranı;  115/9=12,8 bulunur. Her yıl arsa fiyatı %12,8 artmıştır diyebiliriz. Erişilen değerler dokuz (9) yıl  peşpeşe yazılırsa formülün geçerli olduğu görülür. Faiz olarak ödenen para, iktisatçı için kullanılan kredinin fiyatı, ödeyen için ise kaybedilmiş paradır.

Paranın dört (4) kat olması için gerekli formül yaklaşık olarak 145/faiz oranıdır. %10 faiz için 14.5 (145/10=14.5) yıl gereklidir.

"Paranın kıymetini öğrenmek istiyorsanız, gidin ve ödünç almaya çalışın. Benjamin Franklin."