Öğretmen okullarının 167. kuruluş yıldönümü

(16 Mart 1848 ya da Hicri 10 Rebiyülahir 1264)

 

1839’da kurulmaya başlayan Rüşdiyelerin, iyi bir öğretim yapabilmeleri için iyi yetişmiş öğretmenlere gereksinim duyulur. Bu da ancak medrese dışında, yalnızca bu iş için açılacak meslek okulları ile sağlanabilir.

 

Bu amaçla Mekatib-i Umumiye Nezaretinin başına getirilen, sonra da birkaç kez Maarif Nazırlığı yapan Kemal Efendi’nin öncülüğü ile 1847’de alınan bir kararla, ilk kez bir Erkek Öğretmen Okulu Darülmuallimin adıyla 16 Mart 1848’de İstanbul Fatih’te açılır. Böylece Osmanlı Devleti’nde ilk olarak, öğretmen yetiştirme süreci başlamış olur ve değişik vilayetlerde 30 fazla Rüsdiye mektebi açılır. Sonraları bu kuruluşa Darülmuallimin-i Rüşdi de denmiştir.

 

Darülmuallimin, Türk Eğitim Tarihinde ve Tanzimat Döneminin sivil okullar açılması atılımında çok önemli bir olaydır. Ayrıca bu okullara, Sıbyan Mekteplerinden/medreselerden sınavla öğrenci alınması da kayda değer bir husustur.

 

Darülmuallimin’e önce “Baş Hoca” ünvanı ile Denizlili müderris Yahya Efendi yönetici olarak atanır ve 1850’ye kadar bu görevde kalır. Bu tarihten sonra Ahmet Cevdet Efendi/Paşa bu göreve atanır.

 

Ahmet Cevdet Efendi, Darülmuallimin için 1 Mayıs 1851 tarihli bir nizamname kaleme alır ve uygulamaya kor.

 

Bu nizamname ile Darülmuallimin köklü bir yasal ve eğitimsel düzenlemeye tabi tutulur. Bu düzenlenen hükümler ve görüşler şöyledir:

 

- Öğrenciler sınavla alınacaktır. Sınav bilgi ve liyakat esaslarına göre yapılacaktır. Öğrenciler, hocaların oy birliği ile alınacak ve asla kayırma yapılmayacaktır. Okula girebilmek için adayların Arapçayı anlayıp Türkçeye çevirebilecek bilgiye sahip olmaları, Arapçanın yanında Türkçeyi de iyi derecede kullanmaları, kötü hal ve hareketlerinin bulunmaması şarttır.

 

- Okulun süresi (3) yıl olarak belirlenmiştir. On ay, haftada beş gün okula devam şarttır. Devam etmeyenlerin bursu kesilecek, okuldan atılacak ve yerine yenisi alınacaktır.

 

-Programı şöyledir: Ders Verme ve Öğretim Yöntemi, Farsça, Aritmetik, Geometri, Alan Ölçümü, Astronomi, Coğrafya, Maa Tercüme, Hikmet ve Kimya, Usul-i Defteri, Arapça, Tarih, İmla, İnşa, Rik’a, Resim.

 

-Kendilerini yalnızca derslerine verebilmeleri için öğrencilere dolgun maaş (burs) ödenecektir.

 

-Öğretmenliğin saygınlığını korumaları için öğrencilerin cerre çıkıp para ve yiyecek toplama geleneği kaldırılmıştır.

 

-Öğretim ve sınavlar ciddi yapılacak, kimseye iltimas ile davranılmayacak, başarısızlar okuldan çıkarılacaktır.

 

-Çalışkan öğrencilere okulu (3) yıldan daha önce (yine sınavla) bitirme yolu açılmıştır. Böylece zeki ve çalışkan öğrenciler okulu daha kısa sürede bitirebileceklerdir.

 

-Okulu bitirenlerin atanabilmesi için bir sınav yapılacaktır. Sınavda başarılı olanlar atanacaktır. Başarılı olamayanlar atılacak ya da onlara isterlerse muidlik görevi verilecektir. Atama için senede birkaç kez sınav yapılacaktır. Başarılı olamayanlar, isterlerse okula devam edeceklerdir. Mezunların göreve atanmalarında, mezuniyet başarı dereceleri ve sıraları göz önünde tutulacaktır.

 

- Mezunlar, görev atanıncaya kadar, bilgilerini pekiştirmeleri için maaşları da verilerek, Darülmuallimin’de tutulacaklardır. Mezunlar, mesleğe alışmak için önce muidlikle görevlendirileceklerdir.

 

- Boşalan bir Rüsdiye öğretmenliğini kabul etmeyen mezunun elinden diploması alınacak ve kendisine bir daha öğretmenlik veya eğitimde bir görev verilmeyecektir. Bunun için, yani istememezlik etmeyeceklerine dair kendilerinden bir senet alınmalıdır.

 

 - Rüsdiyeler, Sıbyan Mekteplerine göre daha modern eğitim faaliyetleri yürütmüştür. Medrese dışında açılan Darülmuallimin, medrese düzenine özgü tutum ve davranışlardan sıyrılınmasını, yeni ve öğretmenlik mesleğinin gerektirdiği bir kurum olma anlayışını gerekli görmüştür. Bu durum, Türk öğretmeninin meslek tarihinde son derece önemli bir düşünce ve uygulamadır.         

 

 

 KAYNAKLAR:

 

Akyüz, Yahya. Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 2001’e), İstanbul, 2001.

 

Kırpık, Güray ve diğerleri. Türk Eğitim Tarihi, Ankara, 2012. 

 

Gündüz, Mustafa. Eğitimci Yönüyle Ahmed Cevdet Paşa, Ankara, 2012.