Ormanların Faydaları ve Odun Dışı Orman Ürünleri

Ormanların faydaları dediğimizde hemen aklımıza gelen en önemli faydası öncelikle dünyadaki canlı yaşam için oksijen kaynağı olmasıdır. Ormanda bulunan doğal bitki örtüsü fotosentez yolu ile havadan karbondioksiti almakta ve havaya oksijen vermektedir. Bugün soluduğumuz havada % 21 oranında oksijen bulunmaktadır. Bunun % 56’sını ormanlar üretmektedir. Tabii kentlerimizde bu oranlar daha düşüktür.

Bilmemiz gereken en önemli gerçek günlük yaşantımız içinde 40 insanın soluduğu hava ile bir saatte havaya verdiği karbondioksiti, yetişkin bir çam ağacının 1 saatte oksijene dönüştürmesidir. Günlük yaşantımız içinde ortaya çıkan tozu ağaçlar temizlemektedirler. 1 Hektar çam ormanı havadaki 36,4 ton tozu süzmektedir. 1 Hektar çam ormanı bizler için yılda 30 ton oksijen üretmektedir.

Ormanlar doğadaki su varlığını korumakta ve düzenlemektedirler. Yeryüzüne kar ve yağmur şeklinde düzen yağışları tutmakta, sel ve taşkınları önlemektedirler. Diğer taraftan yeraltı sularının oluşmasına ve korunmasına yardım etmektedirler. Erozyonu önleyerek barajların ekonomik ömrünü uzatmakta doğal afetleri meydana gelmesini engellemektedirler. Ormanlarda yer alan sadece bir yetişkin kayın ağacı kökleriyle 10 ton su tutmaktadır. Dolayısıyla ormanlar yağmurların yeryüzüne direk inmesini, toprağa zarar vermesini ve akıp gitmesini önler. O

rmanlarda yer alan havzalar içinde ağaçlar ve bitki örtüsü su rezervlerini tutmakta ve korumaktadır. 1 cm kalınlığında bir toprağın oluşması için 400 yıl gerekmektedir. Bu gerçeğe rağmen ülkemizdeher yıl yaklaşık 500 milyon ton toprağımız erozyonla kaybedilmektedir. Topraklarımızın % 83’ününde erozyon görülmektedir. Yaşadığımız toprak erozyonu erozyon Avrupa’dan 12 kat fazladır. Bu resim karşısında ormanların nedenli önemli bir erozyon önleyen ve milli servetlerimizi koruyan araç olduğu görülmektedir.

Ormanlar yüzyıllardan beri insanoğlunun en temel yakacak odun ve ihtiyaçları için kullanacağı kerestenin kaynağıdır. Pek tabii ki bu ihtiyaçların tekniğine uygun olarak orman varlığına zarar vermeden üretilmesi ve planlanması gerekmektedir. Aksi halde yapılacak hatalı üretimler doğal dengenin bozulmasına, insanların ve ülkenin zarar görmesine yol açacaktır. Nitekim bugün yaşadığımız birçok doğal afetin ve çevre felaketlerinin altında ormanların iyi kullanılmaması yatmaktadır.

Ormanlar sahip oldukları doğal güzellikleri ve çevreyi koruyan yapısı nedeniyle insanların en önemli dinlenme alanlarını oluşturmaktadırlar. Özellikle içinde bulunduğumuz yüzyılda artan şehirleşme ve genişleyen sanayi alanları karşısında insanların başlıca dinlenme alanlarını oluşturmaktadırlar. 250 metre genişliğindeki bir orman alanını gürültüyü % 50 azaltmaktadır.

Ormanların insanların beden ve ruh sağlığı üzerine olan olumlu etkileri karşısında, bu konuda görülen ihtiyaçlar dikkate alınarak artık şehir ormanı kavramı ortaya çıkmış, şehirlerin çevrelerinde orman oluşturma çalışmalarına da yer verilmeye başlanmıştır. Ayrıca ormanlar barındırdığı yaban hayatı ve flora ile dünyamızdaki varlıkları koruyan ve geliştiren en yararlı alanlardır. Bugün ülkemizde 10.000’e yakın bitki türü vardır. Bu bitkilerin 3.000 adedi endemiktir ve sadece ülkemizde yetişmektedirler. Buna karşılık tüm Avrupa kıtasında bulunan endemik bitki türü sadece 2.650’dir. Ormandaki ağaçların kökünden, gövdesinden, dalından, yaprağından tıp, kozmetik, kimya ve boya sanayinin hammaddesini oluşturan birçok ürün elde edilmektedir. (http://www.egeorman.org.tr/ormanlarimiz.aspx)

100 çeşidin üzerindeki bitki ilaç, gıda, boya, kozmetik ver deri sanayinde gibi sektörlerde kullanılmaktadır. Ormanlar bu faydaları yanında yaşam şartlarının zor olduğu ve geçim kaynaklarının sınırlı olduğu alanlardır. Başta gelişmiş ülkeler olmak üzere birçok ülkede bu alanlarda yaşayan orman köylülerine yönelik özel programlar uygulanmaktadır.

Şehirlerdeki yaşam kalitesinin ve iş imkânlarının artması göçü artırması nedeniyle orman köyleri göçün çok yoğun yaşandığı alanlardır. Bu göç ormanlardaki insan baskısının azaltılması bakımından olumlu bir süreç olarak görülebilir. Ancak göçün dengesiz ve fazla olmasının da olumsuz etkisi olarak ormanlardaki işgücü azalmaktadır. Doğal kaynakların ekonomiye kazandırılmasının önünde engel teşkil etmektedir.

Ormanlardaki iş imkânlarının artması işsizliğin önlemesinde ve göçün kentler üzerindeki olumsuz etkilerin önlenmesinde önemli rolü vardır. Ülkemizde orman köylerindeki gelir kaynakları oldukça sınırlıdır. Milli gelirden en az payı alan orman köyleridir. Bu gerçek dikkate alınarak orman köylülerine ve kooperatiflerine gerek anayasadan kaynaklanan gerekse yasalardan kaynaklanan bazı haklar tanınmıştır. Bu haklar çerçevesinde orman işlerinde orman köyleri ve kooperatiflerine öncelik ve avantajlar tanınmaktadır.

Ormanlardan sağlanan bu faydalar bunlarla sınırlı değildir. Diğer bir önemli konu odun dışı orman ürünleridir. Bunlardan ormanlarda odun dışında üretilen ürünlerdir. Bu tanımın çerçevesi geniş olmakla birlikte ülkemizde odun dışı ürün olarak üretilen başlıca ürünler reçine ve sığla yağı başta olmak üzere yaprak, çiçek, meyve, kozalak, tohum, kabuk ve binlerce odunsu ve otsu bitkilerden elde edilen odun dışı ürünlerdir. Bu ürünler 8 grupta toplanmaktadır.

1.Balzami Yağlar : Reçine , Kitre , Sığla yağı vs.
2.Yapraklar : Defne, Laden, Kekik, Adaçayı, Taflan, Ökse Otu vs.
3.Meyveler : Kestane, Ceviz, Harnup vs.
4.Tohumlar : Fıstık Çamı, Defne vb.
5.Soğanlar : Kardelen, Gölsoğanı vb.
6.Yumrular : Siklamen, Manisa Lalesi vb.
7.Çiçekler : Ihlamur, Kapari vb.
8.Kökler : Erica, Çam kökü (http://web.ogm.gov.tr/birimler/bolgemudurlukleri/adana/Sayfalar/odundisi.aspx).

Bu ürünler Orman Kanununun 37. Maddesi gereğince muhammen bedelle ve tarife bedelli üzerinden satılmaktadır. Muhammen Bedelle Satılanlar üretim programı olan Reçine, Sığla Yağı, Çıra-Çıralı Çam Kökü ve Şimşir ile özel üretim tekniği nedeniyle topraklı ve topraksız fidan ve ağaç alivreli (Üretim Öncesi) satış yapılarak satılanlar ve alıcılarca üretilenlerdir.

Tarife Bedeli ile Satılanlarda ise, üretim programında bulunmayan ve üretimi özel teknik gerektirmeyen her türlü orman ürünü Orman Kanununun 40. Madde önceliklerine göre orman köylü ve kooperatiflerine satılmaktadır.

Bunlar Defne, Kekik, Çiçek Soğanları, Sumak, Ihlamur, Kestane, Harnup, Fıstık Çamı v.s’dir. Dünyada çeşitli amaçlarla kullanılan bitki sayısı 20.000 civarındadır. Bunların % 10’unun ticareti yapılmaktadır. Ülkemizde ise, doğadan toplanarak ticareti yapılan bitki türü sayısı 346 olup bunların 98’inin ihracatı gerçekleşmektedir.

Odun dışı orman ürünleri bazı ülkelerde veya ülkelerin bazı yörelerinde, odun ürünlerinden daha fazla katkı sağlanmakta ve dış ticarette önemli gelir kaynakları arasında yer almaktadır. Dünyada halen dış ticarette önem sahibi odun dışı orman ürünü sayısı 150 ve yıllık dış ticaret hacmi ise 1,1 milyar dolar olarak tahmin edilmektedir.

Ülkemizde doğadan toplanarak ticareti yapılan tür sayısı 346 olup bunların 98’inin ihracatı gerçekleştirilmektedir. Ticareti yapılan türler içerisinde 24 endemik tür bulunup bunların 7’si de ihraç edilmektedir. Doğadan toplanan ve aktarlar, semt pazarları ve marketler aracılığıyla ticareti yapılan türlerin sayısının 179 olduğu tespit edilmiştir. Ülkemizin odun dışı orman ürünü ihracat gelirinin yılda 100 milyon doların üzerinde olduğu tahmin edilmektedir (http://www.orkoop.org.tr/uploads/files/orkoop_teblig.doc).

Görüldüğü gibi ormanlarımız gerek odun üretimi gerekse odun dışı üretim kaynakları ile ülke ekonomisine çok yönlü katkısı olan milli servetlerimizdendir. Ormanlarımızdan elde edilen bu gelirin daha da artırılması mümkündür.

Ormanların ülke ekonomisine sağladığı ve sağlayacağı büyük ekonomik katkı karşısında orman köylerimiz, ülkemizde işsizliğin yoğun olduğu, göç sorunun yaşandığı ve gelir kaynaklarının yetersiz olduğu en yoksul kesimdir.

Ülke kalkınmasının temel unsurlarından biri olan kırsal kalkınmanın sağlanmasındaki hedef alanlardan biri olan orman köylerinin kalkınmalarında ormanlardan sağlanacak gelirin büyük rolü vardır. Pek tabii orman köylerindeki sorunların sadece çevre ve orman bakanlığınca çözümünü beklemekte mümkün değildir.  İlgili tüm kurum ve kuruluşlara görev düşmektedir. Çünkü Ormanlardan sağlanan gelirin artırılması ve kaynaklarının çeşitlendirilmesi orman köylüleri kadar sektöre yatırım yapanlara ve de ülke ekonomisine katkı sağlayacaktır.