Osmanlı ve Protestanlık

 

Protestanlığa Osmanlı Desteği

 

Avrupa’da Katolik ve Ortodoksluktan sonra  3. Mezhep (din) Protestanlık olmuştur. PROTESTAN, Almanca bir kelimedir. Protesto: İtiraz eden, başkaldıran anlamlarına gelir. 

M.Luther, 31 Ekim 1517’de Wittenberg Kilisesi’nin (Almanya) duvarına Katolik Kilisesi’nin yanlışlarını gösterir 95 maddelik bir itiraz metnini asar. İşte böylece Protestanlık hareketi başlamış olur. 

 

Protestanlığın esasları hıristıyanlıkta  bölünmeleri bir mantar gibi çoğalttı. Dokuz sene sonra Mohaç seferi ile en güçlü Katolik krallığın yani Macaristan’ın ortadan kalkışı hem Protestanlara hak verdirdi hem de onlara karşı husumeti arttırdı. Kanuni Sultan Süleyman Han ve halefleri İspanya kralı ve Avusturya Habsburglarının Katolikliğine karşı Protestanlığı desteklemekte tereddüt etmediler.

 

Luther’in düşünceleri Katolik Avrupa’da geniş yankı uyandırır ve kısa zamanda büyük taraftar toplar. Protestanlık Mezhebi daha sonra üç yoruma ayrılır: Lutheryanizm, Kalvinizm, Anglikanizm. Hatta bu alt kollar farklı yorumlarla on alt ekole daha ayrılmıştır.

Şimdi, Protestanlığın doğuşu ile birlikte Osmanlı Devleti’nin bu durum karşısındaki siyasetine bakalım.

 

Topkapı Sarayı  Müzesi Arşivi’nde Kanuni Sultan Süleyman’a sunulan bir Osmanlı casus (casus olan kişi bir tacirdir. İsmi Dhuka’dır. Bu casus 1529 ila 1531 arasını raporlamıştır) raporunda şöyle der: 

“Martin Luther adında biri kendiliğinden bir din kurup (uydurup, ortaya çıkarıp) alçak İspanya’nın batı taraflarında muhalefet edip ve 30 bin asker toplayıp İspanyollarla savaşmış…”

Osmanlı İmparatorluğu, istihbarat teşkilatı vasıtasıyla bu şekilde bilgileri temin ederek, Avrupa’da yaşanan dini bölünmeden ve bu bölünme sonrasında ortaya çıkan kargaşadan haberdardır.  

 

Kanuni’nin 1529 yılındaki Viyana kuşatması Avrupa’yı derinden sarsmıştır. 

Özellikle Almanya bu Osmanlı akınlarından ürkerek Protestan beylere yani  Luthercilere birçok ödün vermiştir. Almanya’da “Türk korkusu” (Türkenfurcht) bir gerçekti; Bir Osmanlı istilası yakın bir tehlike olarak hissediliyordu. Almanya’da Osmanlı tehlikesine karşı Türk çanı (Türckenglocken) ve Türk vergisi ihdas olunmuştu

Hatta Almanya’da çıkan ilk gazetede (Newe Zeitung) yazar şöyle diyor: “Hıristiyan dünyası için kudretli sultana boyun eğmek ve haraç ödemek en iyi yoldur, adaletle ve âlicenaplıkla bizi idare etmesine güvenebiliriz”. M.Luther ise önceleri Türkler için: “Türk’e karşı direnme Tanrı’nın iradesine karşı gelmektir” diyordu ***

Protestanlık Avrupa’da Osmanlıların egemen olduğu  bölgelerde himaye görüyor ve hızla yayılıyordu. 

 

Hollandalı  protestanların 1570 tarihli madalyonun ön yüzünde ''Papacılardansa Türkler yeğdir.'' Diğer yüzünde ise ''Katolik kilisesine karşı'' yazar.

Lutherci vaizler, Osmanlı Macaristan’ına rahatça gidip yeni mezhebin propagandasını yapabiliyorlardı. Bu arada Katolikler Protestanlara çok büyük düşman gözüyle bakıyor ve onların Hıristiyanlık için Türklerden daha kötü olduklarını söylüyorlardı Tabii olarak Hıristiyan dünyasının bölünmesi karşısında Osmanlı ince bir dış politika izliyor ve Protestanlık mezhebini, güçlü Katolik Kilisesine karşı destekliyordu.

 

Avrupa’da ortaya çıkan Protestanlık ile Otuz Yıl Savaşları olarak bilinen (Katolik-Ortodoks ve Protestanlar arasındaki) mezhep savaşlarının (1618-1648) fitili ateşlenmiştir.

Bu savaşların olduğu dönem Osmanlı’nın gücünün zayıfladığı bir döneme rastlar. Avrupa’daki bu savaş ortamı Osmanlı için bulunmaz bir nimet olmuştur. Çünkü içeride birbirini yiyen Avrupa devletleri bir araya gelerek Osmanlı’ya karşı tehdit oluşturacak konumda olamamışlardır.

Katolikve Ortodokskiliselerinin bölünmesi sonucu ortaya çıkan Protestanlık ve sonrasında yaşanan mezhep savaşları tarihi bir gerçektir.

 

Eğer Osmanlı desteği olmasaydı Protestanlık bu kadar hızlı yayılıp etki alanını genişletemezdi.