Psikolojik Manipülasyon

Psikolojik Manipülasyon

Birkaç gün önce bir mağazadan ayakkabı aldık. Kasada ödeme yaparken ayakkabı bakım ürünleri gibi basit birkaç ürün göstererek bunlarından herhangi birini almam halinde ayakkabıda bir sorun çıkarsa 6 aylık iade garantisin olacağı söylendi. Hiç düşünmeden kabul edip ödeme yaptım. Çıktıktan sonrada bu tür önerilerde ne çok tuzağa düştüğümü -düştüğümüzü- düşündüm bir an. Marketlerde çok kullanıyor bu durumu, özellikle zincir marketler belli bir tutar üzerinde alışveriş yaptığınızda hemen sıralıyorlar size indirimli ürünleri… Bazen ihtiyacımız bile yokken sırf ucuz geldiğini düşünerek alıyoruz bize gösterilenlerini…??

İşin özü aslında bizi bir şekilde manipüle etmeleri, alışverişte çok yapılıyor gibi görünse de hayattın her alanında da fazlaca maruz kalıyoruz manipülasyon olayına. Günlük hayatta insan ilişkileri içinde ne sıklıkla karşılaşıyorsunuz bilemem ama haberlerden reklamlara, siyasi söylemlerden, medya gündemine kadar hep bir manipülasyon içindeyiz. Yani birileri bizi bilinçli şekilde kandırıyor. O kadar iyi ve sistematik şekilde yapılıyor ki çoğunu anlamıyoruz bile…

Birkaç hafta önce yağ ve şeker üzerinden yapılan haberler bir anda nelere mal oldu, bi taraftan anormal fiyat artışları yaşanırken diğer taraftan kıtlık yokluk alt mesajıyla belki de ömründe hiç 20lt lik ayçiçek yağı almamış insanlar birden kendini yağ kuyruklarında buldu. Marketlerde ya bir daha yağ gelmezse endişesiyle(!) olanı da sayıyla verdi ??  Durum iç açısı olmasa da benzer senaryolarla her gün ayrı bir gündem yaratılıyor. Bu günlerde yapılan dünya kıtlığa doğru gidiyor algısı gibi. Bu olaylar aslında birilerinin bir şekilde konuyu başka biçimlerde kendi çıkarlarına uygun kullanmasına neden oluyor. Çok çabuk aldanıyoruz ve çok kolay aldatılıyoruz. Sorgulayamamanın bir nedeni de yine korku manipülasyonu, o kadar içimize işlemiş ki panik halinde oltaya takılıyoruz. Bu da bir manipülasyon yöntemi oysaki??

Birçok manipülasyon taktiği ve tekniği var, araştırmacılar bu konuda da boş durmamış, insanlar nasıl daha kolay manipüle edilir oturmuş deneysel çalışmalar yapmışlar ??İkna, hile, kamuoyu oluşturma, hedef şaşırtma, göz boyama, yüceltme, yalan, çamur atma, duygu sömürüsü vs vs…sayısız taktiği var bu işin?? 

Sözlük anlamına bakıldığında da kasıtlı olarak yönlendirme, etkileme anlamına geliyor zaten. Psikolojik manipülasyon, başkalarının algılarını, düşüncelerini ve davranışlarını değiştirmeyi ve yönlendirmeyi amaçlıyor. Bi nevi karşındakine istediğini yaptırabilme sanatı deniliyor??

Eşimiz, dostumuz, patronumuz, müdürümüz, arkadaşlarımız tarafından, gün içinde birçok kez farkında olmadan manipüle edilirken akşam da tv kanalarından, sosyal medya üzerinden ve de siyasiler aracılığıyla maruz kalıyoruz buna. Kimi zaman biz buna izin veriyoruz, kimi zamanda zorla yapılıyor psikolojik manipülasyon.

İnsanoğlunun zaafıdır hem etkilemek hem de etkilenmek ister, bu doğası gereği de normaldir fakat bu etkileme ve etkilenme durumu bazen kontrolden çıkabiliyor.

Ve farkına bile varamadan birileri bizi hem manipüle edip hem de kötü duruma düşürüp, sonra da hiç kendilerinin payı yokmuşçasına haklılık davranışları sergileyebiliyor.  Bunu çoğunlukla iş ortamlarında sıklıkla yaşıyoruz. Yani sizi bastırarak, hatalı ve yanlış yaptığınıza inandırıp kendinizden bile kuşku duymanıza neden olarak, iyi görünüp alttan alta sizin kötü olduğunuz imajı üzerinde oynayarak fazlasıyla yapılıyor. Bu bir de sizin amiriniz, patronunuz, iş vereniniz konumunda bir kişiyse vay halinize. Dibine kadar manipülasyona maruz bırakıp “aslında sen kötüsün” ben iyiyim noktasına getirip sizi daha da fazla sömürebiliyor. Bu tür yöneticiler özellikle Gaslighting manipülasyon yöntemini sıklıkla kullanıyor. Yani kişiyi kendi davranışlarında şüpheye düşürerek “yahu acaba ben mi hatalı mıyım?” noktasına getirip bireyi kendi hafıza ve akıl sağlığını sorgulatan bir teknik. Çok profesyoneller var evet ?? 

Klinik Psikolog Dr. George Simon  “manipülasyona başvuran kişiler birçok yönden agresif isteklerini ve ihtiyaçlarını gizli tutan, kurbanları üzerinde hangi taktiklerin işe yarayacağını bilen ve kendi çıkarları için çevresindeki kişilere zarar vermekten çekinmeyen kişilerdi” diyor..

Manipülatörler çok kolay yalan söylerler. Yalanı ortaya çıkarmak da yeterli olmaz onlar için çünkü karşınızda hikâyesini değiştirmeye gerek bile duymadan söylediği yalanı sürdüren, onu meşrulaştırma gayretinde insan görürsünüz. Çok kolay arkadan iş çevirirler ve asla dost değillerdir.

Kendilerine bunun yanlışlığı söylendiğinde veya fark edildiklerinde buna profesyonelce itiraz ederler ki siz kendinizden şüphe duyarsınız. Hatta etrafında şahit arayışına girerek sizi daha da kötü duruma itmek için ekstra gayret gösterirler. Ve en çok da hem manipüle edip hem de olayı önemsizleştirerek “ ben senin iyiliğini düşünüyorum, asla sana zarar verecek bir düşüncem olamaz” cicili sözlerle üstünüze çıkıp tepinirler.

Psikolojik manipülasyon sonrası kişi kendini hatalı, yalnız ya da kafası karışmış hissedebilir genelde.  Manipülasyon özellikle kişiye yakın çevresi tarafından yapılıyorsa ruh sağlığına Fatiha ??  Zaten çevremizdeki insanlar bize ne yapmamız ya da yapmamamız gerektiği konusunda sürekli  direktifler verdiği için bizde her durumda kafa sallamaya alışık büyüyoruz toplum olarak. Duygusal ve yönetsel baskı altına manipüle etmek de kolay oluyor bizleri. Yöneticilerin yine en çok kullandığı manipülasyon yöntemi de “Korkut ve Rahatlat” taktiği yani önce sizi korkutarak daha sonra da seni ancak ben kurtarırım algısı yaratarak tek çare olmaya çalışıp baskı altında tutmaktır. Ki siyasi liderlerinde en çok yaptığı bu günümüzde??Ayrıca yönetsel gücünün etkisiyle hiçbir hatayı kabul etmeyerek tüm sorumlulukla batağın içinde bırakırlar sizi ??

Konu çok uzun ama son olarak da siyasilerin en çok kullandığı manipülasyon cümlelerinden birkaç örnek bırakayım şuraya ??

-           Tek Çare Yöntemi: Ben olmazsam sizin haliniz nic’ olur, en iyisi benim, değerimi bilin??

-           Mahrum Bırakma Taktiği: Yokluktan korkmam varlıktan korktuğum kadar ??

-           Müttefik Duruş Taktiği: Bizimle anlaşamayan da ne bilim ??

-           Planlı Yönlendirme Taktiği: Benim halkım, benim vatandaşım ??

-           Hizmetkar Rolü Üstlenme: Ben sizin hizmetçinizim (ben ne dersem o olur)

-           Gündem Değiştirtme Taktiği: Herkes bize hayran ??

-           Daha Fazlasını İsteme Taktiği: Ya sabır ??

-           Korkut ve Rahatlat Taktiği: Kaderin üstünde bir kader vardır ??

Var da var yani say say bitmez??

Özetle manipülasyon oldukça tehlikesi bir psikolojik baskılamadır. Her yapan bunu farkına vararak da yapmaz o ayrı bir konu. Bazıları biraz da karakter yatkınlığıyla çevresini etki ve baskı altına almaya eğilimlidir. Vardır illa çevrenizde böyleleri ??Kasıtlı ya da bilinçsiz ne şekilde yapılırsa yapılsın bizim biraz uyanık olmamız gerekiyor sanırım ??

Peki ne yapmak lazım çevresel manipülasyondan kurtulmak için,

 Fırsat vermeyeceğiz, hepsi bu ??

Selametle ??

Nermin ELMAS