ŞABAN AKBABA KİTAP YAZILARI

SÜREYYA GÜVEN VE SEL DÜĞÜMLERİ^[1]

Süreyya Güven; şiir gözlü, şiir yürekli bir şair. Kitabının adı da bir o kadar şiirsel, yaşamsal ve anlamlı. İyi bir başlangıç.

Uzun yıllar köy öğretmenliği yapınca kişiliğine sinmiş yalnızlık. Kimselere gösterememiş, biriktirmiş. Şiirleri defterinde, özü özünde çoğalmış. Sonunda bir zaman, “uçları yere bakan masum/ söğüt dallarına tutunmuş…” ve “yağmura silkelemiş kalbini…”(s.29)

Kimi zaman geleneksel, kimi zaman da çağdaş şiir anlayışından yola çıkmış. Lirizmin hüzün rengiyle şiirin yeni tekniklerini, toplumsal aidiyet duygusuyla bireysel iç çekişlerini estetik var oluş çabasına katarak harmanlamaya çalışmış, böylece tadı damakta kalacak dizeler ve şiirler üretmiş.

Kısacası Sel Düğümleri’ni şiire dair özgece bir söylemle çözmeye durmuş. Bir şöyle diyor örneğin: “hanidir güz dağı/ gönül mü koysam? /alsam kırıklarını/ kuş kanadını çırptıkça savursam…”(s.42) Bir de şöyle: “ayy kızıl/ yudum yudum  güneş/ el yumaz yüzün/ kan çıtırtısı/ ufka ince sızı/ yakış ten hüzün.” (s.20)

Bu arada öykülemeye fazla yüz vermediği için belli oranda yoğunlaşmayı yakalamış, okuruna çağrışım yoluyla şiiri yeniden üretme şansı vermiş. Bu da iyi bir çaba.  “içimde kırbaç ezgisi/ boş şişe/ gözlerim kuru telve// sel düğümleri çözdüm/ cevaplar gitmek tavında// kırlangıç kini çarpıyor/ titriyor eylül/ kan demlemiş pişkinlik// kor tebessüm yüzüm/ şimdi ateş alır ölüm// duvak tül rengi/ yol çatında gelinlik// boğulurken kendi sularımda/ saatim çalmamış/ hayat açıklarında…”(s.11) Ancak bu şiirinde de olduğu gibi, şiirlerinin genel havası karamsarlık taşıyor okura. Yaşam bu kadar saf değil aslında.

İyiliğine, güzelliğine imdir: Şiirin biçimine ve biçemine dair sürekli arayışlarda görüyorum onu. Çabasının boşa gitmeyeceğine güvenim, ürettiklerinden edindiği ipuçlarına ve şiir yolculuğundaki azmine inancımdandır.

Çinikitap,Ayazma Fısıltıları VI, Çinikitap,  sayı:16

*

SÜREYYE GÜVEN’DENTEN NADASI ^§

İlk kitabıSel Düğümleri’nden bilirim, has şiirin yolcusudur Süreyya Güven. Doğru bilmişim, Ten Nadası’yla hak verdim kendime.

Kendini ve yazdığı ilk şiirleri iyice demledikten sonra Sel Düğümleri’yle gün yüzüne çıkmaya karar veren Süreyya Güven, Ten Nadası’ndaki  şiirlerinin gösterdiği gelişmeye baktığımızda şiiri çabuk kavradığını,  doğru yürüdüğünü, hızlı yol aldığını görüyoruz.

Çağdaş şiirin biçimini özümsemiş, eksilterek örüyor şiirini; görünen ekonomik biçimin ardına saklıyor görünmeyen  estetik büyüklüğü.  Özcesi, şiirin buzdağı benzetmesi onun da şiirini imliyor.

Yalnızca övgü ya da kayırma olarak algılanma tehlikesine karşıdır bu  tümcem; iyi şiir kendini anlatır zaten. “Bu bahar…”la “geçen yüzyıl”(s.9)ın bağını beş “şiir dizeyle” anlamlandırmış. “Bu bahar/ erimez karlar/ çatlamaz nehir/ taşkın düşlerim/ geçen yüzyıldan/…”  “İhlal ettiği yasakları öpüyor” Ten Nadası. Derin sürüyor nadasını. “Yıllar sonrasına saklıyor köklerini”(s.11).

Şiirin şiir olmaklığını sağlayan doğallık, özgürlük, yoğunluk ve yalınlık gibi  sunuma dair diğer nitelik değerlerini ve dengelerini gözetmeye çalışmış. Bu çabası da iyi. Şiire dair bir başka bilinç.

Bazı şiirlerindeki estetik kaygılı zorlamalara karşın genel olarak doğallığı seçmiş. En çok söylemindeki dizginsiz içtenliği sevdim. Şiirleri genellikle yoğun. Oysa yalınlık ve  yoğunluk dengesi zıtların birliğince kotarılmalıydı. Ancak yine bazı şiirlerinde bu denge kaçmış. Örneğin damat kanlı başlıklı şiiri dengesiz güzel. Biçim ve yoğunluk, estetik ve sanat bağlamında egemen şiir anlayışının beğenisine ses verebilir: “inan bu sevinç sancı/ derisini soyup ağacı/ çıplak sulara/…/ pamuk küsbesine yabancı/ sesizilik mahçup sözden/ tez gelin dağ-mat kanlı.”(s.50) Çifte anlam taşıyan   son sözcük içeriğe dair zayıf bir katkı sağlasa da şiiri postmodernitenin hegemonyasından kurtarıyor. Bu biçem  geliştirilerek çok daha sağlam ve sağlıklı şiire ulaşılabilir.

Nitekim birçok  şiirinde önemli dengelerden biri, yani biçim/içerik bağlamının nabzını tutmayı başarmış. Öyle olunca çok değerli şiirler oturmuş kitaba. Şiirin bu niteliği aynı zamanda onun vicdanını oluşturur. Sanat literatürünün yüzyıllardır tartıştığı bir konudur bu. Oysa yaşadığımız dünya ve verili koşullar tartışmasız kötüdür. Sermaye; devletleri, hükümetleri, orduları kirletmiştir. Dünya kanıyor, kan sızıyor her bir yanından ve kan kokuyor. İnsanlık değilse bile insan çürümüştür, pis kokuyor. Böylesine yabanıl bir gerçekliğin orta yerinde şair, yazar v.b sanatçı olmak, sanatın onurlu duruşundan, etiğe ve vicdana dair yapılanmasından kaçınmamak/ kaçmamak önemlidir. Çünkü sanatın meşruiyeti bu özelliğiyle ilgilidir. Kendinden öte olanın içine giremeyen alıcı için ötedir o, hatta “hiçbirşey”dir. Yalnızca alıcı için değil, yaşam ve zaman için de… Hiçbir şey de hiçbirşeydir. Vicdanı da yoktur, ahlakı da.  Bazen yazarın tek bir öyküsü, romanı, resmi, şiiri yeter sanatına etik ve vicdan katmaya. İşte Süreyya Güven’in şiirlerinden bir örnek: “Kumaşın kaç atlaslık/ kaç sınır dikilirse/ kandan arınır dünya.”(s.43) Onlar da şiirini meşru kılmaya yeter.

Çinikitap,Ayazma Fısıltıları VI, Çinikitap,  sayı:16