Toplumcu gerçekçi şiir... III

Toplumcu gerçekçi Cumhuriyet şiirin Nazım Hikmet dışındaki önemli şairleri arasında A.KADİR' i (İbrahim Abdulkadir Meriçboyu) anmadan geçmek olmaz....

A. KADİR, 1938 yılında Kara Harp Okulu son sınıfındayken, Nazım Hikmet'le birlikte, "orduyu isyana teşvik" ten tutuklandı. 10 ay hapis yattı. Hapis sonrası askerliğini "er" olarak tamamladı. 1943'te yayımladğı TEBLİĞ adlı şiir kitabı yasaklandı. Adı "tehlikeliler" listesinde olduğundan, Muğla, Balıkesir, Konya, Kırşehir, Adana' da sürgüne mahkum edildi...

Bu sürgün öyküsünü "Mutlu Olmak Varken" kitabının önsözünde şöyle anlatır A. Kadir:

" Orhan Seyfi Orhon, (Beş Hececiler'dendir kendisi) ÇINARALTI diye bir dergi çıkarırdı. Benim "Bir İnsan" şiirim "Yürüyüş" dergisinde çıkında bu Çınaraltı dergisinde beni bir yazıyla ihbar etti bu Orhan Seyfi. Hatta aynı yazıda Nazım Hikmet'in İbrahim Sabri adıyla çıkan bir şiirini de ihbar etti."

A. Kadir'in kendisini ve Nazım Hikmet'i ihbar etti dediği Orhan Seyfi Orhan'ın 23 Ocak 1943 tarihli 70 saylı Çınaraltı dergisindeki yazısının ilgili bölümleri şu :

".... Gelin SOLCU "Yürüyüş" dergisinden bazı şiirler okuyalım... Fakar bunların ne vezni, ne kafiyesi, ne ahengi, ne de anlaşılır bir manası var. Ama bu şiirler de büsbütün boş sayılmaz. Gizli ve tehlikeli bir maksadın şiirleri olmadığı ne malum. ... Bunlar artık enayice duvarlara beyanname yapıştırıp yakalanmıyorlar, şiirler hikayeler yazıp ellerini sallaya sallaya aramızda geziyorlar...

Devam edelim.... Kapakta bir şiir. İsmi (Bir İnsan)

(Seni bir gün

çekip aldılar topraktan

benzedin bir köksüz ağaca)

Hiç de zararlı bir şey değil. Bu adamı zorla askere almışlar...

(Önce öğrettiler sana uygun adımı

sonra büyük iehirlerini gösterdiler Avrupa'nın

en muaazam saraylar karşısında bile sen

unutmadın evini)

Adamcağızı amma da dolaştırmışlar. Tok gözlü, ailepervermiş de!

(Varşova' da kaputun kaldı

Dunkerk'te arka çantan

Düştü bütün fotoğrafların Sivastopol' da)

Bir adam bu kadar ayrı cepheleri dolaşamaz. Bu anlaşılan bir "YOLDAŞ" sembolü olacak. Bakalım öyle mi?

(Bir şafak vakti, Paris'te bıraktın zavallı yüreğini

kurşuna dizilenler karşısında)

Almanlar Paris'te komünistleri kurşuna dizmişlerdi ya! O!

(Lanet okusunlar sana bırak

iyi bir asker olamadın diye,

ölmesini bildin ya sen arkadaş kurşunuyla

iki çürük patatesi

ekmek torbanda unutarak!)

Anlaşılıyor ki bu şiir kapitalist rejimde askere alındığı için dövüşmeyen ve bu yolda canını vermeyen menfi bir kahraman yoldaşın şiiridir. Şairi A. Kadir'i tebrik ederiz, doğrusu Türk gençlerine güzel dersler veriyorsunuz. Bizimkiler de böyle yapsınlar öyle mi?"

............

Orhan Seyfi Orhon'un Nazım Hikmet'in İbrahim Sabri takma adıyla gönderdiği şiiri de muhbirlemesini buraya almadan edemeyeceğim :

"Bir başkasına geçiyorum, başlığı şu : (Dünya, Dostlarım, Düşmanlarım, Sen ve Toprak)... Bu şiir çok sıkıcı olduğu için zihnimizi karıştırsın yazılmış palavra kısımları bırakıyorum. (O.Seyfi Orhon'un Nazım şiiri algılayışı da ilginç değil mi sayın okur... ) Şöyle başlıyor :

(Fevkalade memnunun dünyaya geldiğime

Toğrağını, aydınlığını, kavgasını, ekmeğini seviyorum)

'Kavga' kelimesini yanlış anlamayın, ötekiyle berikiyle çekişmek değil; malum olan sınıf ve ihtilal mücadelesidir.

(Ben ve bizim gibi mahalle bakkalı

ikimiz de meçhuluz Amerika' da)

Şair bu tür tuhaflıklar yapmasa mesele pek sırıtacak. Okuyucuya asıl maksadı sunmadan evvet, biraz çerez lazım.

(Buna rağmen

Çin'den İspanya'ya, Ümit Burnu'ndan Alaskaya kadar

her mili bahirde, her kilometrede dostlarım düşmanlarım var)

Anlaşılıyor değil mi? Dostlar yoldaşlardır, düşmanlar da bizim gibi milliyetçiler ve diğerleri...

(Dostlar ki bir kere bile selamlaşmadık

aynı ekmek, aynı hürriyet, aynı hasret için ölebiliriz)

Aralarında nasık sıkı fıkı bir birlik olduğunu bu şiirler de göstermiyor mu?

(Ve düşmanlar ki kanlarına susamışım

kanıma susamışlar)

Birincisi doğru. Şair kendi ağzıyla itiraf ediyor. İkincisi doğru değil, kanınıza susamak şöyle dursun, başımıza ne çorap örmek istediğinizin farkında bile değiliz.

(Benim kuvvetim

bu büyük dünyada yalnız olmamaklığımdır)

Çok doğru. Hatta o kadar doğru ki isteme istemeye güldürüyor insanı.... Biz bu sözle şair propaganda yapıyor, demeyecek kadar kalenderiz.

(Ben kurtarıp kendimi nida ve soru işaretlerinden)

Yani zabıta tahkikatından yakamı kurtarıp demek istiyor şair.

(Açık ve endişesiz

girdim safa)

Yapılacak iş, bu şiiri yazan İbrahim Sabri'yi alkışlamak, hatta..... bir komünist selamı vermek, ondan sonra da Türkçülük, vatanseverlik namına yataklarımıza girip rahat rahat horul horul uyumaktır. Allah cümlenize rahatlık versin....

...........

Hey gidi Orhan Seyfi Orhon hey....! Hey gidi "Beş Hececi" şair hey... Demek, A.KADİR ve İBRAHİM SABRİ'yi (NAZIM HİKMET) böyle muhbirledin.... O. Seyfi Orhon, "İbrahim Sabri" nin "Nazım Hikmet" olduğunu bilmediğinden, polisten yakasını kurtarmış elini kolunu sallaya sallaya aralarında dolaşan bir şair sanıyor.... Yakanmaları için ihbar ediyor, Türkçülüğü ve vatanseverliği adına...

Günümüzde de Orhan Seyfi'ler çooookkkk...

A.Kadir 1947' de sürgünden İstanbul'a geri döndü. Çeşitli işlerde çalıştı... A. Gölpınarlı ile çevirdikleri MEVLANA şiirlerini, serbest nazma çevirerek "MEVLANA" adıyla yayımladı. Bu kitap çok tuttu. Art arda birkaç baskı yaptı.

Ankara cezaevinde Nazım Hikmet'e birlikte yatan A.Kadir'in ilk şiirlerinde Nazım Hikmet etkisi yoğundur. İkinci kitabı "Hoş Geldin Halil İbrahim" i 1959 yılında yayımladı... Dönem şiiri olan İkinci Yeni şiirinden uzak durdu... 1962' de "Dört Pencere" ve nihayet tüm şiirlerini topladığı "Mutlu Olmak Varken" (1968) yayımladı... Bunun dışında çok sayıda çeviri eserlere imza attı...

A.KADİR, "acılı kuşak" diye bilinen 1940 kuşağının şairlerindendir... Cahit Irgat, Bumin Gaffar (Fikret Hakan), Akıncıoğlu, Rıfat ılgaz vb gibi toplumcu şairlerin adları gibi A.KADİR adı da Türk şiirinde unutturulmaya çalışılan adlardan biri...

1985 yılında ölen A. KADİR şairimizin ruhunu şad ederek yazımı bitiriyorum.

UFUK KESİCİ