Turhan Selçuk' da gitti!...

Türk karikatürünün, ''Baş karikatürist'' lerinden, ülkede ''Grafik Karikatür'' ün öncülerinden, dünya karikatürünün duayenlerinden, aydınlık insan, Turhan ağabey de, yeryüzü konukluğunu tamamlayarak 88 yıllık bir ömürün ardından, bu dünyadan geldi, geçti...

Ülkede gün geçtikçe çoğalan ''Gözlüklü Sami'' lerden kurtuldu ve Abdülcanbaz' ına kavuştu... Toprağı nurla dolsun. Halkımızın başı sağolsun.(http://tr.wikipedia.org/wiki/Turhan_Sel%C3%A7uk)

Aydınlığa ulaşaması için yüzyılardır herşeyin yapıldığı, her şeyin denendiği bu ülkede, Aşık İhsani'nin deyişiyle, ''karagünün bağrını, kanata kanata, bıçak bıçak çizen'', ülkede insan haklarının savunucusu, değerli bir sanat insanını, bir ülke aydınını, gene bu karanlık zamanlarda kaybetmek, onun gücünden artık uzak kalmak şüphesiz ki, insanı üzüyor...

Kardeşi İlhan Selçuk, karikatürü ve ağabeyini bir yazısında şöyle anlatıyor:

''İlhan Selçuk: Karikatürün Aydınlığı

Çok eskiden beri resim sanatında mizaha dönük çizimlere rastlanıyor.

Ama karikatür bugünküne yakın biçimiyle hangi yüzyılda ortaya çıktı?..

18'inci Yüzyılda!..

"Aydınlanma Çağı!."

Karikatürün anayurdu neresi?..

Avrupa!..

"Sanayileşme devrimi" insana ufuklar açtı; bir dizi sözcük dillerde dolaşmaya başladı:

Laiklik..

Demokrasi..

İnsan hakları!..

Gazeteler demokrasiye dönüşümün vazgeçilmez tutkularına, karikatürler de gazetelerin vazgeçilmez köşelerine dönüştüler. Toplum, eleştirilemez iktidarları tarihe gömüyor; kul, akılcılık yolunda yürüyerek birey kimliğini kazanıyor; halk, bir zamanlar kutsal sayılan konularla alay edilmesinin tadını çıkarıyor; karikatürün çizgisi, yazım tümcelerini aşan bir sanatın gücünü kitlelere duyuruyor; bir yandan burjuvaları öte yandan aristokratları gırgıra alan karikatürler, gülümsemeyle kahkaha üretiminin yanında, insanı düşündürüp aydınlatan etkiler yaratıyorlardı. Batı'da uç veren 'Aydınlanma Çağı' bütün insanlığı etkileyecek boyutlar taşıyordu.

1789, Fransa'da bir devrimin tarih odağı sayılır; ama, Osmanlı'da "yenilikçi padişah" 3'üncü Selim'in tahta geçtiği yıllardır.

Türkiye'de karikatürün doğuşuna doğru tarihsel süreç başlamıştır; 1839 Tanzimat Fermanı'nın ardından, insan haklarına doğru açılış, kimi dönemde engellense de, gerçekleşecek, 1923'te cumhuriyet ilan edilecektir.

Cumhuriyetle yaşıt Turhan, karikatüre başladığı zaman, dünyada Hitler'le demokrasi cephesi kıyasıya bir hesaplaşmanın kavgasını sürdürüyorlardı. Demokrasi cephesi kazandığında, karikatür bir "oh" çekti. Çünkü bu sanat, diktatörlüklere karşı savaşımın öncüsüydü; silahı fırça ya da kalem, cephanesi mürekkep ve kağıttır; tarihte yenilgiye uğradığı da görülmemiştir.

Turhan Selçuk'un karikatürü, ikinci Dünya Savaşı ertesinden başlayarak 21'inci Yüzyıla yaklaştığımız yıllara dek insanı çiziyor.

İnsan, insan haklarından soyutlanarak çizilebilir mi? Bir karikatürist insanlığın bütün acılarını ve sevinçlerini duyarak yaşamak zorundadır; karikatüristin iletişim devriminin soluğunda evrenselleşmesi için tutacağı tek bir yol var.

Nedir o yol?..

Zeytin dalı barışın simgesidir. Dalın üstünde zeytin taneleri ve yaprakları var. Turhan'ın bir karikatüründe, yoksul bir insan, elini uzatmış, zeytin dalının üstündeki zeytin tanelerini yiyerek açlığını gidermeye çabalıyor. Çağımızda evrenselliğin birinci koşulu bu karikatürde vurgulanıyor: Açlığın, yoksulluğun ve adaletsizliğin yaygınlaştığı gezegenimizde, insanın insanlığını koruması çok güçtür, insan haklarını dünyanın en bakımlı bahçesinde yaşayan bir avuç Avrupalı için değil, beş kıtada yaşayanlar arasında ırk, soy, ulus, cins, sınıf farkı gözetmeden tüm insanlık için düşünmeliyiz.

21'inci Yüzyıla 5 var.

Saatin yelkovanıyla akrebi 2000 yılında buluştuğunda insanlık 3'üncü Binyıl'a adım atmış olacak...

Önümüzdeki Yüzyılın "İnsan Hakları Yüzyılı" olacağı ileri sürülüyor.

Turhan'ın karikatürlerindeki insanların bize söyledikleriyle bu öngörü birbirini tutuyor.

Çağımızın karikatürü insan haklarıyla birlikte boy verdi; insan haklarının tam anlamında gerçekleşmesi için sanatın gizemli gücünü kullanıyor. Bu amaca ulaşıldığı gün Turhan'ın karikatürlerindeki insanlar el ele tutuşarak zaferi kutlayacaklar.''

Türkiye aydınlarının, dünya karikatürünün, başı sağolsun.

11.mart.2010 / Tarabya