Türk-Sovyet ittifakı

Sovyetler Birliği Türk halkına 1940'lı yıllardan bu yana hep olumsuz olarak anlatıldı. Basında, medyada, siyasette egemen olanların Sovyetlere bakışı olumsuzdu ve Sovyet rejimini Türk halkına tanıtmaları da bu yönde oldu. Türkiye'de Nazilerle biraz da korkunun da etkisiyle dostça ilişkilerin olduğu 1940'lı yıllarla, küçük Amerika olma hayallerinin kurulduğu 1950'li yıllar, Sovyetlerin en çok karalandığı, düşman olarak görüldüğü yıllardı. 1960'lardan sonra Sovyet rejimine yönelik önyargılar değişmedi ama Sovyetler Birliği ile Atatürk dönemi kadar olmasa da dostça bir ilişki kurulmaya çalışıldı.

Peki Sovyetler Birliği'nin Atatürk döneminde Türkiye'nin en büyük müttefiki olduğunu acaba kaç kişi biliyor? Resmi tarih pek anlatmasa da Türkiye Kurtuluş Savaşı'nda Sovyetler'den büyük maddi destek gördü. Doğu Cephesi devrimin ardından Rus askerlerinin geri çekilmesi sayesinde kapandı. Bolşevikler Ermenilerin de çekilmesi için çok büyük çaba sarf ettiler ve ara ara doğuda Türklere saldırılarda bulunan Ermeni milliyetçilere müsamaha göstermediler. Ankara'daki Türk hükümetini ilk tanıyan devlet Sovyetler oldu. Ruslar Bolşevik Devrimi'nin ardından Osmanlı'nın da içinde bulunduğu bazı devletlerle barış antlaşması imzalayarak Türkiye'ye ilk şansı vermişlerdi. Dahası İtilaf safından ayrılarak müttefiklerini yalnız bırakan Rusya, İtilaf kuvvetlerinin I.Dünya Savaşı'ndaki ilerlemesini de yavaşlatmıştı. Lenin Çarlık hükümeti ile müttefiklerinin savaş süresince yaptığı tüm gizli antlaşmaları yayınlayarak hem Rusya'nın müttefiklerini zor durumda bırakmış, hem de bu antlaşmaları geçersiz ilan ederek Türkiye'yi adeta ödüllendirmişti. İngiltere ve Fransa 1918'den itibaren zorbalıklarını Bolşevik rejimini yıkmak konusunda kullandılar. Bu durumda Türkiye'nin işgali meselesinden ziyade Rusya'nın işgali meselesine yoğunlaştılar. Türkiye'nin Kurtuluş Savaşı'nda Fransızlarla yerel çarpışmalar dışında daha çok Yunanlılarla savaşmasının, İngiltere'nin sıcak çarpışmaya girmeden işgalden vazgeçmesinin sebebi buydu.

Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması Türk-Sovyet dostluğuyla, Türkiye'nin Kurtuluş zaferine ulaşmasında büyük katkı sağlamıştı.

Ankara hükümetini ilk tanıyan devlet olan Sovyetler Birliği, kapitülasyonları ve Osmanlı topraklarının paylaşılması konusunda Çarlık hükümeti ile müttefikleri arasında yapılan tüm gizli ve aleni antlaşmaları da geçersiz kabul ediyordu. Türkiye'ye maddi ve manevi her türlü desteği veren Sovyetler,20 milyon altın rubleyi de Ankara hükümetine bağımsızlık savaşına destek olarak takdim etmişti. Emperyalistleri yenecek, Sultanı da yaranıyla birlikte alt edecek diyordu Lenin, TBMM hükümetinin başkanı ve Türk orduları komutanı Gazi Mustafa Kemal'in verdiği mücadele için. Bağımsız ve müttefik Türkiye batı tarafından hoşnut karşılanmayan Sovyetler için de bir güvence sağlayacaktı. Sovyetler de güneyden gelebilecek bir tehlikeye karşı emniyette olacaktı. 1936 yılındaki Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nde de Sovyetler boğazların yönetiminin Türklere bırakılmasını ısrarla savundu.

Türk-Sovyet dostluğu Atatürk'ün 15 yıllık iktidarı boyunca devam etti. Sovyetler Atatürk için en güvenilir dost oldu. Dostluk ekonomik ve ticari ilişkilere de yansıdı. Türkiye'nin Atatürk döneminde pek çok alanda Sovyet ekonomisini örnek aldığını acaba kaç kişi biliyor? Sovyetlerin Türkiye'ye uzun vadeli, sıfır faizli krediler açtığını, Türkiye'de pek çok fabrika tesis ettiğini, Sovyet mühendis ve teknisyenlerinin Türkiye'nin kalkınmasındaki rolünü kaç kişi biliyor? Türkiye'nin sanayileşmesinde Sovyetler Birliği hem maddi olarak, hem de teknik olarak desteğini esirgemedi.

Türk-Sovyet ittifakı Türkiye'nin önce Nazileri, daha sonra ABD emperyalizmini bu dostluğa tercih etmesiyle son buldu.