- Kategori
- Dil Eğitimi
Türkçede ses dönüşümü
Dil, sözcükle kurulan bir yapıdır.
Dilin temel taşları sözcüklerdir.
Bu bakımdan sözcük anlamlı ses ve kavram birimi olarak büyük önem taşır.
Sözcük dışında dil sesi ya da kavram düşünülemez.
Ses değişmeleri:
edgü / eyyü / eyü / iyi ;
*
Anlam değişmeleri :
yavuz : kötü – yiğit;
ödül : güreşte kazanana verilen armağan (geçmişte),
her yarışmada kazanana verilen armağan ( bugün )
*
Sözcük değişmeleri :
bediz / bezek / süs .
Bu üç özellik dilin değişebilirlik özelliklerindendir.
Ses değişimi, düşümü sonucu oluşan adlar :
Ne için(niçin),
ne asıl(nasıl),
çörek otu(çöreotu),
Cumaertesi(cumartesi),
“kaynata (kayın ata),
pazartesi(pazar ertesi)
sözcüklerinin birincisinde ilk sözcükte
(kayın/ kay-n),
ikinci örnekteyse ikinci sözcükte
(cuma-ertesi /-tesi)
Türkçede bileşik eylemler
ad soylu sözcük +“etmek, olmak, eylemek, kılmak”
yardımcı eylemlerinden oluşan öğelerdir.
Bileşik eylemlerden bitişik yazılanlar
yardımcı eylemle birleştiğinde
ses eklenir ya da bir ses düşer:
Örnekler:
af et(affet),
kayıt et(kaydet),
kayıt ol (kaydol)
sabret-, (sabır et-)
kaybol-, (kayıp ol-)
hapsol, (hapis ol-)
hükmet-, (hüküm et-)
seyret-, (seyir et-)
azlet-, (azil et-)
devret- (devir et-)
okuyuver-,( oku-, ver-)
bakakal, (bak-,kal-)
öleyaz-, (öl-, yaz-)
anlatabil- (anla+t, bil-)
göresi gel-, ( gel-, gör-)
Ünsüz değişimleri ;
kadgu-kaygı,
mengzi-benzi,
adrışur-ayrışır,
oğmak-ovmak,
döğmek-dövmek,
koğmak-kovmak,
Kun-Hun,
Köktürk-Göktürk,
beg-bey,
könglüm-gönlüm,
öpke-öfke,
yazıldı-yayıldı
Alp Er Tunga Sagusu
Alp Er Tunga öldi mü
Isız ajun kaldı mu
Ödlek öçin aldı mu
Emdi yürek yırtulur
Begler atın argurup
Kadgu anı turgurup
Mengzi anı sargarup
Körküm angar türtülür
Ulışıp eren börleyü
Yırtıp yaka urlayu
Sıkrıp üni yurlayu
Sıgtap közi örtülür
Könglüm içün örtedi
Yatmiş başıg kartadı
Keçmiş ödüg irtedi
Tün kün keçip irtelür
Koşuk
Tümen çeçek tizildi
Bükünden ol yazıldı
Öküş yatıp üzüldi
Yirde kopa adrışur
Kızıl sarığ arkaşıp
Yipkin yaşıl yüzkeşip
Bir bir kerü yürkeşip
Yalnguk anı tanglaşur
Sav (Atasözü)
Aç ne yemes, tok ne temes.
Örnek metinlerde
d-y
t-d
m-b
ğ-v
k-g
k-h
g-y
p-f
z-y
s-z
ye dönüşmüştür.
Türkçe toplumsal gelişmeye koşut olarak kendini yeniliyor.
Türkçeyi, toplumumuzun ulusal dili olarak doğru, anlaşılır biçimde kullandığımızda anlaşmamızın kolaylaşması, toplumsal barışımızın sağlanması gerçekleşecektir.
Türkçe, toplumsal yaşamımız için bu denli önem taşımaktadır.
Türkçeyi bilinçli kullanmalıyız.
- Toplam blog
- : 1064
- : 732
- Kayıt tarihi
- : 24.03.12
Türkay KORKMAZ, umuda yolculuğu ertelemez. Mermeri delenin damlanın sürekliliği olduğunu bilir. Y..