Türkiye - Ermenistan - Azerbaycan...

TÜRKİYE - AZERBAYCAN -ERMENİSTAN ARASINDA YAŞANAN SORUN, YALNIZCA SINIR KAPISININ AÇILIP AÇILMAMASI, DAĞLIK KARABAĞ'IN BOŞALTILIP BOŞALTILMAMASI YA DA SÖZDE SOYKIRIMIN DİLLENDİRİLİP DİLLENDİRİLMEMESİ DEĞİLDİR...

ESAS SORUN, BU İLŞKİLERLE İLİNTİLİ OLAN "NABUCCO PROJESİ"NİN YAŞAMA GEÇİRİLMESİ İLE İLGİLİDİR...


Bir an için, Ermenistan'ın, Dağlık Karabağ'ı boşalttığını ve buna karşılık da Türkiye'nin Ermenistan sınır kapısını açtığını düşünelim...Soykırımı(siz isterseniz, bizim "özürcüler"le Obama'nın söz birliği etmişçesine söyledikleri "büyük felaket" deyin) da çıkmaz ayın son Çarşamba'sına bırakalım...

Bu ne işe yarar?

Türkiye, Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki iyileşme, Kafkaslar'da huzur sağlar. Yukarıda değindiğim "Nabucco Projesi'nin yaşama geçirilmesinde önemli bir adım atılmış olur.

Ama bu projenin yaşama geçirilmesinden memnun olacaklar olduğu gibi çıkarı bozulanlar da olacaktır. Karşılıklı bu çıkar çatışmaları, Türkiye, Azerbaycan ve Ermenistan arasında uzlaşma da olsa Kafkasların huzurunu bozabilecek boyutlardadır.


Öyleyse, bu "Nabucco Projesi" nedir? Bir bakalım:

Bu proje, Türkiye'den AB ülkelerine doğal gaz taşımak amacıyla yapılması düşünülen uzun geçişli bir boru hattı taşımacılığıdır.

Bu proje ile, AB(Avrupa da diyebiliriz) doğal gaz konusunda Rusya'ya olan bağımlılığından kurtulacak ve Türkiye de, boru hattının geçeceği ülke olarak, bu projeden öncelikle stratejik ve jeopolitik kazanımlarla birlikte parasal kazanç da sağlayacaktır.

Bu proje, basit bir proje değildir. Yaşama geçirilmesi için çok taraflı bir uzlaşma gerektirmektedir. Bu konuda uzlaşması gereken ülkelerin başında AB, ABD, Rusya, Azerbaycan, Türkmenistan, Kazakistan, Gürcistan ve İran gelmektedir.

Ermenistan sınır kapısın açılıp açılmaması, sözde Ermeni soykırımının tanınıp tanınmaması ve Dağlık Karabağ'ın işgaline son verilip verilmemesi ise bu projenin ikinci planda kalan ama çok önemli konularıdır, bence...

Hatta Dağlık Karabağ ve Ermenistan sınır kapısı sorunu, "Nabucco Projesi"nin kilidini açacak bir anahtardır. Ama bu anahtar, şimdilik kimsenin elinde değildir; projeyle ilgili ülkeler, bu anahtarın uçlarından tutmuş ve onu çekelemektedirler.


Şimdi bu ülkelerin, Nabucco Projesi için düşündüklerine kısaca bir bakalım...:


Türkiye, yukarıda da kısaca değindiğim gibi, bu projenin kilit noktası bir ülke durumundadır. Avrupa'yı, Rusya'nın doğal gazından bağımsız kılacak bu projenin taşıyıcı hattının Türkiye topraklarından geçmesi, Türkiye'nin stratejik ve jeopolitik önemini artıracağı gibi aynı zamanda Türkiye'nin büyük bir parasal kazanç sağlamasına neden olacaktır.

Bu projenin yaşama geçirilmesi, Türkiye'nin AB'ye katılımı için de, Türkiye'nin eline geçireceği önemli bir koz olarak da değerlendirilebilir.

Bu projeye Azerbaycan, Gürcistan, Kazakistan ve Türkmenistan'ın katılması ise, hem bu projeyi hayata geçirerk hem Rusya'nın Avrupa üzerindeki doğal gaz etkinliğini azaltacak ve hem de Kafkasya'yı siyasi bir huzura kavuşturacaktır.

Ama, olayların bu yönde gelişmesi için yapılan girişimler, Rusya'yı hiç memnun etmemekte ve hatta bu gelişmelerden endişe duymasına neden olmaktadır.

Gelişmeler bu yönde devam ederse Rusya, Avrupa nezdindeki doğal gaz etkinliğini kaybedeceği gibi Kafkasya'daki ve Asya'daki siyasi ve ekonomik bağlantı halinde olduğu ülkelerin de kendinden uzaklaşmasını seyretmek zorunda kalacaktır.

Rusya'nın buna izin vermesi beklenemez. Nitekim bunu önceden farkeden Rusya, İki yıl önce(2007) Kazakistan ve Türkmenistan ile doğal gaz alım satımı sözleşmesi yapacağını duyurmuştur. En son olarak da, Türkiye'nin Ermenistan sınır kapısını hemen açacağı konusunda Azerbaycan'da yaratılan(bunda kendisinin de payı var) yapay hoşnutsuzluğu lehine çevirmek istemiştir.

Rusya, ne Ermenistan sınır kapısının açılmasını ne de Ermenistan'ı kaybetmek istemektedir. Hatta, belki de, Moskova'da Rus Devlet Başkanı, Azerbaycan Devlet Başkanı'na Ermenistan işgalindeki Dağlık Karabağ'ın boşaltılması için yardım edeceğini bile söylemiş olabilir. Azerbaycan'a verilen bu vaat, Azerbaycan'ın "Nabucco Projesi"ni imzalamamasına yönelik olabilir, diye düşünüyorum.

Ancak, bu arada Rusya, Ermnistan'ın fakir bir ülke olduğunu, Türkiye ile arasındaki sınır kapısının açılmasına ihtiyacı olduğunu ve "Nabucco Projesi"nden pay istdiğini de unutmamalıdır.

Bu bakımdan, öncelikler Türkiye ve Azerbaycan arasında yaratılan yapay hoşnutsuzluk durumunu düzeltmek ve Ermenisatan ile Türkiye'nin, "sınır" ve "Karabağ" konusunda anlaşmalarına uygun bir ortam hazırlamak gerekir.

ABD ve AB de, bu projeyi desteklemektedir. Bu durumda Rusya'nın, bu projenin uygulanmasını engellemek için tek dayandığı ülkeler Kazakistan ve Türkmenistan'dır. Bu iki ülkeyi ikna etmek de ABD'ye kalmaktadır. En son duyduğumuz habere göre, Türkmenistan, "Nabucco Projesi"ne taraf bir tutum göstermiştir.

Eğer, bütün bu gelişmelere rağmen, bu projenin uygulanması Rusya'nın girişimi ile sekteye uğratılırsa ne olacak?

Bu durumda iki çözüm tarzı var :

1- Ya Ermenistan, Dağlık Karabağ'ı boşaltır ya da Azerbaycan ve Ermenistan'ın evet diyeceği başka bir çözüm tarzı geliştirilir; Kazakistan, Türkmenistan ve Gürcistan Proje lehinde hareket ederler ve Kafkasya'da siyasi bir istikrar sağlanırsa Rusya'nın, bu proje ile(Nabucco Projesi ile) birlikte Avrupa'ya doğal gaz satmasına ses çıkarılmaz.

Ancak, bu çözüm, Rusyanın kazancının yarıya inmesine neden olmakla birlikte Kafkasya üzerindeki siyasi etkinliğinin de azalmasına neden olacaktır.

Rusya buna razı olur mu? Olursa iyi olur. Olmazsa ortaya atılacak ikinci çözğm tarzı, birincisinden daha kötüdür.

2- Bu ikinci çözüm tarzı da, bu projeye İran ve Irak doğal gazının da ilave edilmesidir. ABD için Irak'ı bu projeye dahil etmek hiç de zor olmasa gerek...İran'ın bu projeye katılması ise biraz zaman alır ama ABD Başkanı Obama, bu konuda yoğun bir çalışma içinde olduğu da gözlenmektedir.

Şimdi, Rusya, biraz düşünmek zorunda kalacaktır. Doğal gaz satışında ya, "yarı yarıya" ya da "hiç" durumuyla karşı karşıyadır.

Bu işte, konuyla ilgili ülkelerin uzlaşamaması durumu da vardır. O zaman da, hem bölge barışına "bye! bye" demek hem de "Nabucco Projesi"ni şimdilik rafa kaldırmak gerekecektir.

Türkiye : "Karabağ sorunu çözülmeden sınırlar açılmaz" diyor.

Ermenistan : "Sınırların açılması, Ermenistan'ın Karabağ konusundaki tavrını değiştirmez. Karabağ hiçbir zaman Azerbaycan'ın parçası olmamıştır" diyor.

Azerbaycan : Dar bir köprüde karşı karşıya gelen iki ülkeden, hangisinin inadının kırılacağını beklemektedir.

Nabucco Projesi : Bu proje de, aynen Azerbaycan gibi, iki devletin inadının kırılmasını merakla beklemekte ve beklerken de canı epeyce sıkılmaktadır.

ABD ve AB : Gelişmeleri yakından izlemekte, gelişen durumlara göre girişimler yapmakta, Kafkasya'nın istikrara kavuşması ve "Nabocco Projesi"nin yaşama geçirilmesi için belki de şu ana kadar açıklamadıkları "yedek planları" gözden geçirmektedirler.

Bakalım ne olacak?




cdenizkent