Yeni, yeniden, Haiku

Ne güzel , bu ufacık tefecik Japon dilberi şiir bizim insanımızı da yavaş yavaş sardı.. Şimdi sevenleri ve okuyanları çoğaldı ve anladığım kadarıyla merak edenler de arttı. Şu Haiku neymiş diye… Aslında Google’a bir tıkladın mı bir sürü Haiku hikayesi ortaya çıkarda ben de yeri gelmişken birer birer tanıdığım kadar (acaba?) bu Japon güzelini size takdim edeyim diyorum. Tabii sabrınıza sığınarak..

 

1. Haiku, bugün tüm dünyada ünlü olan geleneksel bir Japon şiir türüdür. Dünyanın en kısa şiir türü sayılır. 

 

2. Japon şiir sanatı 9-12. yüzyıllar arasında geldiği evrede “Tanka” adını alır ; dinsel ve kırsal temalar üzerinde yoğunlaştığı görülür.

 

3. Haiku'nun akrabası olarak geleneksel daha uzun biçimi olan  “Tanka” ve Tankalara zincir olarak eklenen  “Renga” türleri vardır. 

 

4. 900 yıllarda yazılmış Kohinshu'larda (eski ve yeni şiirler derlemesi,  antoloji) Tanka’lar, Renga’lar yer alır:

 

5.  13.Yüzyılda ilk defa Hokku'nun (Haiku) başlı başına bir şiir türü olarak diğerlerinden ayrıldığına dair belgeler bulunmaktadır. 

 

6. 16. yy’dan beri yaygın olarak kullanılan yaklaşık 500 yıllık bir geçmişi olan bir şiir türüdür Haiku .

 

7. Haiku, geleneksel olarak üç dizeden ve 5+7+5 hece ölçüsünden oluşur.

 

8.Haiku, 17 heceden oluşan bir Japon şiir türü; bu türe göre dünyada yazılan , kullanılan şiirdir.

 

9. Dünyadaki en kısa şiir biçimi olma özelliğine sahiptir.

 

10. Zamanla dini konular terkedilmiş, doğa ve günlük yaşamdaki belli bir anı yakalayıp ona işaret etme olarak tanımlanabilecek bir üslup yerini almıştır. 

 

12. Zamanın şairleri bir araya gelir ve kendi yazdıkları Hokka veya Haiku’ları okurlardı.

 

13.. Haiku uzmanlarına göre, bir şiir biçimi değil, bir görme biçimi, resimleme, saptama biçimidir.

 

14. İnsanlar hayatta birçok şeyi algılarlar: Sonra da duyduklarını, görüp duyduklarından aldıklarını, resimlerle Haiku olarak anlatmaya çalışırlar.

 

15.. Sıradan olaylar içinde bir “an”ı yakalayıp , o “an”ı kalıcı bir “anı” olarak paylaşmayı hedeflerler. 

 

16.. Şiirde imge çok, oysa Haiku’da imge hemen hemen hiç yoktur.

 

17. Aslında Haiku “somut”tur. 

 

18. Kural, “Göster, ama sakın söyleme!”dir.

 

19. Haiku'nun vazgeçilmez bir öğesi de somutluğu ve güncele olan bağlantısıdır. 

 

20. Şiirde, sanki  bitmemiş, açık metin özelliği de vardır.. 

 

21. İyi bir Haiku’da mevsime işaret eden bir sözcük veya cümle (kigo) bulunması istenilir.

 

22. Haiku’da genellikle Birinci İkinci dizeler birbiriyle ilişkili gibi görünür, üçüncü dize ise şiiri alır götürür. Hiç alakası yokmuş gibi görünür. Fakat anlamı genişletir.

 

23.Üçüncü dize adeta şiirde bir “aksiseda” yaratır veya yaratmalıdır.

 

24.. Haiku şiirinde genellikle “uyak” kullanılmaz ama yasak da değildir.

 

25. “İyi” haikuya sözcük eklemek, çıkarmak, herhangi bir sözcüğün yerini değiştirmek mümkün değildir. Yani “iyi” bir haiku, sağlam bir betonarme yapı gibi olmalıdır. 

 

26. Haikuda ‘ben’ (kişi zamiri) kullanılmaz, entelektüel katılım yapılamaz; fikir katılmaz, sonuç çıkarılmaz. 

 

27.. En önemli Haiku ozanları arasında Matsuo Basho (1644-1694), Yosa Buson (1716-1783), Kobayashi Issa (1763-1827) ve Masaoka Shiki (1867-1902) gösterilebilir.

 

28. Shiki modern Haiku'nun kurucusu sayılır.

 

29. Haiku’ya bazı devirlerde (Hokku, hayku, haikai) da denilmiştir.

 

30. Samuraylar, Japoncası jisei olan, ölüm Haiku’su ismi verilen şiirler yazmışlardır.

 

31. Haiku , bugün tüm dünyada meşhur olan bir şiir türüdür.

 

32. Modern Haiku yazarları sadece geleneksel şekilleri taklit etmek değil, aynı zamanda bazı geleneksel biçimlendirme kurallarını da sorgulayıp yeni yollar bulmaya çalışıyorlar.

 

33.Bugün, bazı şairler 5-7-5 kalıbında, bazıları sadece mevsim kelimesine devam ederken, yine bazıları da ikisini birden reddetmektedir.

 

34. Haiku kısaca , bir çok farklı kültürden ozanı etkileyerek, dünya şiiri biçimini almış, Japon edebiyatı kökenli bir şiir türüdür.

 

35. Türkiye'de Türkçe şiirde haiku tarzında şiirler yazmış olan bazı şairler şunlardır: Orhan Veli, İlhan Berk, Sina Akyol, Turgay Kantürk, Coşkun Yerli, Enis Batur, Melisa Gürpınar, Mustafa Köz, İbrahim Berksoy, Oruç Aruoba, Gökçenur Ç., Kadir Aydemir ve Hakan Cem ve Erol Özyiğit.

 

36. Mainichi Haiku uluslar arası Haiku Yarışması her yıl yapılmaktadır, uluslararası katılım dalındaki büyük ödülünü Türkiye’den katılan Yelda Karataş kazanmıştır.

 

Umarım çeşitli kaynaklardan derlediğim bu Haiku umacası, kafanızı çok karıştırmamıştır. Siz üç dizede bildiğinizi, bildiğiniz gibi anlatın, işte size Haiku olur. Ama… esaslı bir şiir yazdığınızı hiç unutmayın!

…………………………..

 

Mehmet Kılıç. http://www.sistems.org/haiku_nedir.htm

 

Haiku. Vikipedi.

 

Turgayyüceeren.blogcu