GERİDE KALANLAR ( 9 )

MARDİN YÖRSİNDE  BAZI  ATASÖZLERİ  VE BİR KAÇ MANİ: 

Mardin ve yöresinde uzun yıllan öğretmenlik yaptım ( 1966- 1973 ) yılları arasında özellikle ağırlıklı olarak Kızıltepe ve köylerinde ( Sancarlı ve Üzeyir( Ulu Köy’de ) geniş bir yelpazede yaptığım inceleme araştırmalar sonucu birçok atasözleri   ve yörede   bazı   Maniler  derledim. Bunların çoğunu “ Mardin Folkloru Gelenekler ve Görenekler “  ( 1998 ) adını taşıyan kitabımda yer verdim. Şimdi onlardan bir kısmını sizlerle de burada paylaşmak istiyorum:

·         Kızını vermek istemeyen başlığını artırır.

·         Kadın kısmı köşke, erkek kısmı işe.

·         Kızı uzaklaştırsan mesut, yakınlaştırsan bahtsız olur.

·         Dünya tükenir dert tükenmez

·         Erkek Bağdat’ta, kız kapının arkasında

·         Fazla para, gelmez dara

·         Asilli al( soylusu  ) terbiyesi kolay olur.

·         Kızını zengine değil, sanatkâra ver

·         Sanat altın bileziktir

·         Kenarına bak bezini, anasına bak kızını al.

·         Yedisinde ne ise, yetmişin de odur.

·         Acı kahve acı günde, tatlı kahve tatlı günde olur.

·         Bir fincan kahve bir kan davasını hal eder

·         Bir kahvenin kırk yıl hatırı vardır.

·         Kan kanla değil, su ile yıkanır.          

·         Delinin  ipi ile kuyuya inenin hali yaman olur.

·         Ağa rençberli, rençber de  çagılı,

·         Kimi nalına, kimi mıhına vurur.

·          Kel başa şimşir tarak.

·         Kel kafadan aş olmaz,

·         El eli,eller de  yüzü yıkar.

·         Yetim malı, Allah malı

·         Zenginin horozu bile yumurtlar

·         Deveci ile konuşan,kapısını büyük yapar,

·         Ucuz aldı, kötü aldı,

·         Sizin pislediğiniz kayayı, yağmurlar çoktan yıkadı

·         Bilen biliyor, bilmeyen bir bağ( deste ) mercimektir.

·         Kırdığınız cevizlerin sayısı kırkı çoktan geçti.

·         Leylek tilkiliyi, tilki de leylek’i daha iyi tanır.

·         Erkek erkeği tanır,

·         İnsan sora sora Bağdat’a varır

·         Balımız, elin acurundan daha acı gelir.

·         Sizi gören hacı olur

·         Hangi dağda kurt oldu,

·          Dil yarası bıçaktan daha acıdır.

·         Kepek gitti, dane kaldı, kime ne?

·         Ho ho dedik, ço ço dedik,boş verdik.

·         Allah büyük evi küçük, küçük evi de büyük yapmasın

·         Giden geleni arattır.

·         Şam şekerse, vatan da baldır. ( 1 )

         DERLEDİĞİMİZ MANİLERDEN   BİR KAÇ ÖRNEİK: 

  Halk edebiyatımızın tükenmez zengin kaynaklarından biri de mânilerdir. 1, 2. ve 4. mısraları kendi aralarında uyaklı ( kafiyeli ) olup 3, mısraları serbesttir. Yedili, sekizli ve on birli hece ölçüsü ile yazılır.Yedi heceli olanları çoğunluktadır.Toplumun ortak malıdır.Maniler bir kişinin değildir, anonimdir. Dörtlükler halinde söylenir. Konuları bakımından genellikle aşk, doğa, sevgi, gurbet,sıla, insan ve hayvan sevgisi, dostluk, arkadaşlık konularında söylendiği gibi ramazan ve bayram mânileri de vardır.Mardin folklorunu incelerken bu güzelim dil çerezleri dediğimiz mânileri de unutmadık. İşte bunlardan birkaçı:

                        Arpa ektim taşlığa

                        Güneş çıktı kuşluğa

                        Buyurun ekmek yiyelim

                        Dayanılmaz açlığa

                        Arpa ektimiz iken

                        Topladım temiz iken

                        Gel yarim sarılalım

                        Ortalık sessiz iken

                        Adam aman yaradan

                        Doktor anlar yaradan

                        Her kesin muradın ver

                        Benim de ver yaradan.

                       Ak yarim, çağla yarim

                        Hem gül, hem ağla yarim

                        Sonunda kavuşmak var

                        Bana bel bağla yârim

                       Alçacık duvardayım

                        Herkesten hovardayım

                        Nerde bir güzel görsem

                        Gece, gündüz ordayım.

                       Altını dövdüreyim

                        Gerdana dizdireyim

                        Elma, armut değilsin

                        Koynumda gezdireyim

                        Aman aman kara kız

                        Saçlarını tara kız

                        Babam bekçi mi tuttu

                        Koynundaki nara kız.

                        Armut daldadır sıra

                        Yârim gitmiş mısır’a

                        Sen güvercin, ben palaz

                        Gelirim ardın sıra.

                         Tahtaya çivi çakar

                          Geline çiçek açar

                          Şu Mardin’in kızları

                          Kibritsiz ateş yakar.

                         Halep’in çıbanı var

                        MARDİN’İN kavunu var

                        Gençlik damarlarında

                        Deliliğin kanı var.

                        Tarlam biraz taşlıdır

                        Yârim karakaşlıdır

                        Şu MARDİN’İN kızları

                        Gerçek ağır başlıdır.

                        Zeytin yaprağı yeşil

                        Altında kahve pişir

                        Her aklına geldikçe

                        Beni aklına düşür.

                        Zübünün al parçası

                        Kunduranın cilası

                        Benim sevdiğim oğlan

                        Sanki bir ay parçası. (1 )

   Saygıdeğer okurlarım, yazımız devam edecek....

             Selam ve saygılarımla...

      1- Mardin Follkloru - Araştırma  ,İnceleme ( Gelenekler ve Görenekler) 

           Abdülkadir Güler   Marev Vakfı  Yayınları 1998   Ankara

       2- Geride  Kalanlar ) Kültür,Sanat Edebiyat )    Abdülkadir Güler - Söke 2020