Günah Keçisi / Rene Girard

"Toplumlarda farklılıkların yok olması ve insanların birbirini taklit etmesi, toplu şiddet eylemlerinin habercisidir."

Arkakapak notunda yer alan bu cümle her şeyi ne güzel açıklıyor:

Toplulukları bir araya getiren oluşumlar malum, başta din olmak üzere ırk, dil, siyaset, spor, sanat-kültür. Bu ögelerin başlangıçta tek bir amacı vardır; insanları birleştirmek ve mutlu olmalarını sağlamak. Dinlerin ortaya çıkış sebebi de bu olsa gerek; insan mutluluğu ve manevi boşluğu doldurmak. Bunu ne derece sağladığı hep kafaları yormuştur ve tartışma konusu olmuştur.

Benim kişisel fikrim; din bir kişiye özel olmalıdır, Yaradan ile kul arasındaki o özel bölgeye hiçkimse girememelidir.

"Yayıldıkça, genişledikçe bozulur bütünlük..." Ve maalesef çokça görüyoruz günümüzün dünyasında.

Ne yazık ki, yine yüzyıllar boyunca savaş nedeni olmuş, mutluluk ve huzur getirmesi beklenen ilahi dinler. Din adına yapılmış toplu kıyımlar ve toplu talan ve hala da devam etmekte.

Son okuduğum kitap, Fransız Edebiyatı'ndan, Ortaçağ Tarihi Öğrenimi görmüş Rene Girard'ın eseri: Günah Keçisi.

Mitolojiden, şiddet ve büyüye, şeytandan cinlere, kurban etme ve çile çekmeye kadar tüm konuları kutsal metinlerden örnekler vererek işlemiş. Ders kitapları gibi, okumak ve bilgi edinmek isteyenlere öneririm.

******
Kitaptan Alıntılar: 

*Bir krallıkta ya da bir cumhuriyette bu şiddetli ve taşkın ateş yandığında, yüksek yargıçların sağır olduğu, halkın içine korku düştüğü, politik yönetimin parçalandığı görülür. Adalete artık itaat edilmez, zanaat durur, aile bağları kopar, sokaklar canlılıklarını yitirir. her şeye aşırı bir kargaşa hakim olur. Her şey yıkılır. Çünkü her şey dehşetli bir müsibetin ağırlığına ve büyüklüğüne maruz kalır ve altüst olur. İnsanlar durumları ve servetleri ne olursa olsun, ölümcül bir kederde boğulurlar...

Dün başkalarını gömenler, bugün kendileri gömülür. Dostlara asla merhamet gösterilmez, çünkü merhametin her türlüsü tehlikelidir.

Sevginin ve doğanın tüm yasaları dehşetli bir kargaşanın ortasında unutulmuş ya da boğulmuş olduğundan, çocuklar ailelerinden, karılar kocalarından, kardeşler ya da dostlar birbirlerinden apansız ayrı düşer...

İnsanlar doğal cesaretlerini yitirirler ve hangi öğüde uyacaklarını bilemediklerinden, attıkları her adımda kendi korku ve çelişkilerine çarpan ümitsiz körler gibi ilerlerler.Bilinçaltıda daima ne istenirse o bulunur, çünkü buraya istenen şey dışında ala başka bir şey konmaz.

(Portekizli keşiş Fco de Santa Maria 1697'de Lizbonda yazmış bunları, Historia de sagradas concregaçose isimli eserinde. O günden bugüne ne değişmiş ki? Aynı tas, aynı hamam!!!)

******
Arka Kapak Notu:

Toplumlarda farklılıkların yok olması ve insanların birbirini taklit etmesi, toplu şiddet eylemlerinin habercisidir. Şiddeti önlemek mümkün değilse tek çözüm, bunalımın ya da felaketin ardında bir suçlu aramak ve şiddeti ona yöneltmektir...

Kurbanın kendisi de dahil olmak üzere hemen hemen herkes kurbanın suçlu olduğuna inandıran günah keçisi mekanizmasının kültür üzerindeki kurucu, koruyucu ve birleştirici rolünü çözümleyen Rene Girard, mitolojiyi, Ortaçağ metinlerini ve İncilleri yorumlayarak, milletlerin toplu kıyımları nasıl gizlediğini gösteriyor.

******
Günah Keçisi- Rene Girard
Çeviri: Işık Ergüden
Kanat Kitap- 1. Baskı-2005

Günah Keçisi, çağımızın en büyük edebi ve dinsel metin yorumcularından René Girard'ın Türkçedeki üçüncü kitabı. Girard’ın daha önce Romantik Yalan ve Romansal Hakikat (çev. Arzu Etensel İldem, Metis Yayınları, 2001) ile Şiddet ve Kutsal (çev. Necmiye Alpay, Kanat Kitap, 2003) adlı kitapları yayımlanmıştı.

Girard Günah Keçisi’nde kıyım metinleri adını verdiği mitleri ve tarihsel belgeleri inceliyor. Girard’a göre bütün mitler bir topluluğu oluşturan bireylerin ortak olduğu kıyımı gizler. İlkel toplumlardaki kurban törenleri ya da Ortaçağ'daki cadı avı, toplu kıyımın örneklerini oluşturmaktadır. Topluluk, başına gelen bir felakete bir sorumlu arar, sorumlu olduğu iddia edilen kişiyse günah keçisidir elbette. Şiddetin ya da felaketin daha fazla yayılmasını önlemek için toplum günah keçisini kurban eder. Girard günah keçisi mekanizmasını çözümlerken kutsal metinlere de başvuruyor ve bir tarihsel metni ya da miti basmakalıp yargılarla okumaya alışmış modern gözlemciyi şaşırtacak yorumlar yapıyor.

Günah Keçisi, dinler tarihi konusundaki başyapıtların mitleri ele alışına, yapısalcı tasvirlere ve psikanaliz kuramına karşı güçlü bir eleştiri metni.

(Tanıtım Metni)