İlk hava şehitlerimiz

Türkler havacılıkla ne zaman tanıştı? Ne zaman havacılıkla uğraşılmaya başlandı? Bugünlerde hava operasyonlarını düşünürsek, bizim için farklı olan bu alandaki ilk maceralarımızı merak ettiniz mi hiç!

Dünyada ilk uçak 1903 yılının aralık ayında uçmayı başarmış, Amerikalı Wright kardeşlerin açtığı bu çığır kısa sürede Avrupalıların da ilgi odağı haline gelmiş ve ilk uçuş denemeleri 1906 yılında gerçekleşmiştir.

Osmanlı da bu gelişmelere ilgisiz kalmamış, 3 yıl sonra 1909 yılının sonlarında Baron De Catters adlı Belçikalı bir asilzadenin İstanbul’daki uçuş tecrübesini başarıyla tamamladığını görüyoruz.

Ancak pilotların acemilik yılları olduğu için, kazaların sık yaşanması normal karşılanmalıdır. Baron Taksim’den havalanmış, çok geçmeden Pangaltı’da bir evin damına çakılı vaziyette bulunmuştur. Nede olsa ilk adım atılmıştı. Arkasının gelmesi kaçınılmazdı. Özellikle devrin Genelkurmay Başkanı Mahmut Şevket Paşa işin peşini bırakmamıştır.

Havacı subaylarımız Almanya, Fransa, İngiltere’ de eğitim alırken, bu iş için halktan toplanan para ile Avrupa’dan iki uçak satın alınır.

Uçaklardan birine Muavenet-i Milliye, diğerine Prens Celaleddin’in adı konulmuştur. Bugün adı Sefaköy olan Sofraköy’de ilk uçak tesisi yapılır.

Eylül 1913’de bu tesisler Fransız Hava Kulübü’nün 3 uçağının gösterisine sahne olur. Bu uçaklar Kahire’ye kadar uçuş yaparlar.

Osmanlıda kendini havacılıkta kendini ispatlamak için İstanbul-Kahire arasında 2500 km uçularak bu işte biz de varız denilecek bir proje gerçekleştirilmeye karar verilir.

8 Şubat 1914 yılında Sofraköy’den havalanan Muavenet’in pilotu Fethi Bey ve yardımcısı Sadık Bey, arkalarında Celaleleddin’in pilotu Nuri Bey ve yardımcısı İsmail Hakkı Bey, Osmanlının havalarda da var olduğunun azim ve kararlılığını göstermiştir.

Proje için Fethi Bey, Toroslardan aşıp, Adana’ya inmiş, oradan da Halep’e geçmiştir. Ekip iki hafta boyunca Şam ve Beyrut’ta gösteri uçuşlarına katılarak Kudüs’e doğru yola çıkmışlardır.

Kudüs’te 80 bin kişi göklerden inecek Osmanlı kuşlarını beklerken, acı haber gelir. Fethi ve Sadık Beyler Taberiye Gölü civarındaki Cehennem Vadisi üzerinden geçerken kuvvetli bir hava akımı yüzünden kayalıklara çarparak şehit olmuşlardır.

Bu iki cesur insan Türk tarihinin ilk şehit pilotları olmuşlar, cenazeleri 10 bin katılımıyla Şam’da Emeviye Camiinin avlusunda bulunan Selahattin Eyyübi’nin yanına defnedilmişlerdir.

Projeyi tamamlamak için bu sefer Kahire’ye uçma emri bu sefer Celaleddin’e verilir. Nuri bey ve İsmail Hakkı Bey Yafa’dan havalanarak yola çıkarlar.Maalesef uçak havalanamadan denize gömülmüş, Nuri Bey şehit olmuş, İsmail Hakkı son anda kurtarılmıştır.

Üçüncü hava şehidimiz Nuri Bey’de Selahattin Eyyübi’nin yanına gömülmüştür.

Osmanlı azmi kırılmaz görevin tamamlanması için üçüncü bir uçak alınır.salim ve kemal beyler isimli iki yüz başı Ertuğrul adı verilen bu uçakla yola çıkarlar. Yine aksilikler yakalarını bırakmaz. Edremit yakınlarında ağaçlı bir bölgeye zorunlu iniş yaparlar. Ve uçak kullanılmaz hale gelir.

Bu defa Edremitliler aralarında topladıkları parayla yeni bir uçak satın alarak hava kuvvetlerine bağışlarlar görevi tamamlamak bu uçağa nasip olacaklardır.

Beğruta kadar gemiyle götürülen Edremit adlı yeni uçak kudus semalarında görülür. 9 mayısta kahirededirler. Pramitler üzerinde uçan Edremit o denli heycan uyandırmıştır ki hakkında karpostallar çıkarılır.

8 şubatta başlayan 3 ay süren bu görevden sonra Edremit ilk büyük hizmetini Çanakkale savaşında verecek ve hava kuvvetlerimizin temeli atılacaktır.

Bu büyük macerayı ölümsüzleştirecek bir anıt yapmak gerekli olmuş, Nisan 1914 de temelleri atılan anıt 1916 da açılmıştır. Abide-i Hürriyet ile Cumhuriyet öncesinin nadir anıtlarından Teyyare Şehitleri anıtı, o günleri bize hatırlatan eşsiz anıtlardan biridir.

Keşke havacılık konusunda bugün daha ilerlerde olabilseydik.Bu da ayrı bir tartışma konusu...