Kısaltmaları nasıl okurdunuz?

Ne tuhaf, hatırladığım ilk kısaltmalar zehirlerle ilgili; DDT ve LSD. Tabii okumayı yeni öğrendiğim yıllardan kalma bu iki kısaltma. Sonraları TBMM'yi öğrenmekle başladım bu harfler dizisinin açılımlarını çözmeye. Gitgide yaşamlarımızın ayrılmaz bir parçası olduğunu gördüm bu kısaltmaların. Baktığımız her yerde biri ya da birkaçına rastlıyoruz.

Geçen hafta bankaya gittiğimde, iki şirin banka çalışanı gençkız hatırımı sordu. İşlemlerim bitip veda ettiğimde, başka bir arzum olup olmadığını da sordular. Bir şey daha sormak istediğimi, ama eğer yanlış sorup komik duruma düşersem gülmemelerini rica ederek, son günlerde gündemde olan bankacılık terimi IBAN'ı nasıl söylemem gerektiğini sordum. Duymuşsunuzdur, para transferi yaparken hesap numaralarında bir yanlışlık olmasının önüne geçmek için geliştirilmiş bir sistem bu IBAN. International Bank Account Number yani Uluslararası Banka Hesap Numarası da açılımı. Komik duruma düşmeme çabam da bunu nasıl heceleyeceğim konusundaydı. Öyle ya, güzelim Türkçemin H harfine ' he ', K harfine ' ke ', demekten vazgeçmiş bir milletiz biz. Şimdi kalkıp da ' i-be-a-n ' desem komik olur muydum? Yoksa ' ay-bi-ey-en ' mi demeliydim? Kızlar tembihime rağmen kıkırdadılar. Doğrudan ' ıban ' diyebilirmişim.

Bir zamanlar bir şehir efsanesi vardı; Birleşmiş Milletler'in yardım konvoyunu görenler un taşıyor sanıyormuş diye. Üstlerinde UN yazıyordu ya.

Güzel Türkçemi seven bir insan olarak bu kısaltmaları kendi anadilimde hecelemeye kalkışmıştım bir zamanlar. AIDS'yi de ' a-i-de-se ' demiş ve gülünç (!) duruma düşmüştüm. Oysa bana göre anadilini seven ve korumak isteyen herkes benim gibi söylemeliydi.

Yavru Vatan Kıbrıs'ın KKTC'sini ' ka-ka-te-ce ' diyenlere de kızmışımdır daima. Madem yavru vatan, neden başka dilde heceliyorsunuz? Bizim ' ka ' diye okunan harfimiz yok ki?

Çarşıya çıktığımda zaten tabelalarda gördüğüm her yabancı kelime beni sinirlendiriyor, bir de bu kısaltmaların açılımını yapmaya çalışırken buluyorum kendimi. KPSS, LKS, OKS, OSY. OSS, TOEFL bu klasiklerden en bilinenleri. Güzelim PTT anadilimle heceleniyor diye seviniyorum ben gariban.

Yıllar önce birgün televizyondaki bir sağlık programını seyrediyordum. İki profesör konuk oldu programa ve alt yazıyla isimleri geçti ikisinin de. İkisinin de isimlerinin yanında ABD yazıyordu. Saf bir anıma rastlamıştı sanırım, ikisi de Amerika'dan geldi sanmıştım. Meğerse ABD'nin açılımı ' Ana Bilim Dalı ' imiş.

GS, FB, BJK çocukların bile bildiği kısaltmalar. TSK da öyle. TBMM ise her akşam ekranımızın konuğu zaten.

ADSL numarasını unutmamak için cep telefonuna kaydeden bir arkadaşım ' edesel ' olarak tanımlamıştı ADSL'i. Neden öyle yazdığını sorunca da, öyle okuduğunu söylemişti. Gülemedim, ağlayamadım.

Günlük yaşamda karşılaştığımız sayısız kısaltma var, hangisini doğru söyleyeceğiz ki? JPG, GIF, BMP, HSBC, HDL, LDL, USD, EFT, SMS, HTTP, HTML, WWW, COM vs vs vs...

Sanırım UFO dışında gönlümü çelen bir kısaltma yok.

Gün gelecek, hepimiz steno kullanacağız sanırım. Şimdiden başlamış olanlar var, veda ederken KİB ya da AEO yazıyorlar. Anlamları ne mi? Bence siz çözün,, bir çeşit alıştırma olur.