Kültür, din ve dini bayramlar

DİNİ BAYRAMLAR, KÜLTÜREL YAŞAMIMIZIN BİR YANI MIDIR?

Bana böyle bir soru sorduğunuzu varsayalım.

Ben bu soruya "Evet, ama..." diye başlayan bir cümle ile yanıt verebilirim. Çünkü "bayramlar"ın, dinselliğinin dışında kültürel yaşamımızın bir parçası olduğunu düşünüyorum.

Türkçe sözlüklerde "kültür"ün genel tanımı aynen şöyledir: "Tarihi, toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan, insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların bütünü, hars, ekin"

Bu tanımı biraz açarsak; örneğin Bozkurt Güvenç, bir sosyal-antropolog gözüyle kültürün ana öğeleri için merkezde "dil"in yer aldığı ve bireyle birlilkte "töreler, aile, akrabalık, din, devlet, yönetim, üretim-tüketim, yerleşme, sanat-bilgi-eğitim ve sağlığı" da içeren çemberlerden oluşan bir şema vermektedir.(1)

Bozkurt Güvenç, bu kadarla da kalmayıp, bir başka sosyal-antropolog olan G.P.Murdoc'tan neklen, kültürel içerik ve ilişkilerde değişken kurum ve ilgileri gösteren ve içinde "din" de bulunan 78'lik(78 öğe) bir çizelge de sunmaktadır.

Kültür öğelerinin bu çokluğuna rağmen, bu öğeler içinde "din" unsurunun önemli bir konumda olduğu söylenebilir. Hatta, "din"in, kültürün ana öğelerinden biri olduğunu kabul etmek gerekir. Daha ileriye giden bazı sosyal ve kültür bilimcileri, "din"i, "kültürü belirleyen ve onu yönlendiren" baş etken olarak görmektedirler.(2)

"Din"in, kültürün önde gelen ve onu büyük ölçüde etkileyen en önemli öğesi olmasına rağmen, "din"i tek başına kültüre eş bir kavram saymak, ya da insanın ve toplumun yaşamını yönlendiren biricik bir güç olarak kabul etmek biraz abartılı bir iddia olacağını düşünüyorum.

Konunun, ülkemiz, halkımız ve İslam dini açısından ele alındığında denebilir ki, "din(İslam dini), Türk kültürü ya da Türkiye kültür sentezinin pek çok(yukarıda sıralanan) kültür öğesinden bireysel ve toplumsal etkinliği en fazla olanı, fakat yalnızca biridir".

Bu nedenle de, dini bayramlarımızı, sosyokültürel yaşamımızın, gelenekselleşmiş bir yanı olduğunu kabul etmenin yanlış bir düşünce olduğunu sanmıyorum.

Yukarıda, aynı zamanda bloğumun adı olan ve bana sorulduğu varsayılan soruya "Evet, dini bayramlar, bazı dinsel yaptırımları içerse de, kültürel yaşamımızın bir yanıdır" şeklinde bir yanıt verebilirim.

Bu arada, aklıma takılan bir konuyu da, dinimizi iyi bilen bazı arkadaşlarımın ilgisine ve bilgisine sunuyorum.

Ansiklopediye baktığımda şu bilgileri gördüm : Hz. Muhammet, Medine'ye göç ettiğinde(622), Medineliler'in yılın iki gününü bayram olarak kutladıklarını görür ve Müslümanlara, "Allah size, onların(putperestlerin) iki bayramına karşılık, onlardan daha hayırlı iki bayram verdi" diyerek, bu iki bayramın, Ramazan ve Kurban bayramları olduğunu ilan eder"(3)

Doğrusu isterseniz bu bilgi beni fazla tatmin etmedi. Kuran'ın "oruç" ve "ramazan"la ilgili bölümlerine baktım ama bu konuda bir ayete rastlamadım.

Şeker(Ramazan) ve Kurban Bayramı'nın üç ve dört gün olan süresi nereden kaynaklanıyor; bu süre ne zaman ve kim ya da kimler tarafından ne düşünülerek tespit edilmiştir?

Bloğuma yorum getiren arkadaşların vereceği doyurucu bilgiler beni sevindirecektir. Ancak, Ramazan bayramının birinci gününün, fiilimizi ifna etmek(tüketmek, yok etmek); ikinci gününün, sıfatımızı ifna etmek; üçüncü gününün zatımızı ifna etmek için olduğunu söylerseniz, o da beni tatmin etmez. Peşinen söylüyeyim:)) Ama, bana Kuran'dan bu konuyla ilgili bir ayet gösterirseniz, ellerimi havaya kaldırırım.

Bunları neden yazdığıma gelince... Bütün arkadaşlarımın bayramını kutlamak için bir vesile olsun istedim.

Bayramlarımız, ister kültür öğelerimizden biri olsun, ister İslam inancının gereği bir kutsallığı olsun ve isterse bazılarımız için iyi bir tatil fırsatı olarak değerlendirilsin "Bütün arkadaşlarımın bu gününü kutlar, sağlıklı ve güzel geçmesini dilerim".

cdenizkent

(1) Bozkurt Güvenç, İnsan ve Kültür, 2.b. 1977, ss.109, 122
(2) Şerafettin Turan, Türk Kültür Tarihi, 1990, s.83
(3) "Bayram", Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Milliyet Yayınları