Neden Türkiye'de et, döviz ve altın fiyatları arttı?

Son zamanlarda gündemde olan et fiyatların yükselişi, altın fiyatların yükselişi ve döviz fiyatların yükselişine nelerin sebep olduğunu açıklamaya çalışalım. Öncelikle iktisat teorisinde bir malın fiyatındaki yükselişi 5 temel nedene dayanır: 

1) Malın arzının sabit kalması ama mal talebinin artması 

2) Malın arzının azalması ama mal talebinin sabit kalması 

3) Malın arz ve talebinde artması ama mal talebinin daha fazla artması 

4) Malın arz ve talebinde azalması ama mal arzının daha fazla azalması 

5) Malın arzının azalması fakat mal talebinin artması 

İktisat teorisine göre bir malın fiyatı arttıyorsa bu beş sebepten biri neden oluyordur. Öncelikle neden et fiyatlarında artış meydana geldiğini açıklayalım. Et fiyatlarının yükselişini en iyi açıklayan 2. maddedir.Et arzının azalmasına rağmen talebin sabit olmasıdır. Son yıllarda uygulanan yanlış tarım politikaları sonucunda özellikle hayvancılık maliyetlerinin artması nedeniyle hayvan üreticiliğinin azalmasıdır. Et talebi sabittir. Çünkü kurban bayramıda arttan et talebi nedeniyle et fiyatları yükselseydi kurban bayramı sonrasında et fiyatlarının düşmesi gerekirdi.Tarım Bakanlığının et fiyatlarındaki yükselişe aldıkları önlemlerin yanlış olduğu açıktır. Dış ülkelerden yapılan et ithalatı içerdeki yerli üreticiyi zor durumda bırakmıştır. Ayrıca et fiyatlarında bir düşüşe neden olmamıştır. 

İkinci fiyatı artan mal altın oldu. Son yılların en yüksek düzeyde olan altının fiyatının yükselişi hangi madde ile açıklanabilir. Tabi altın fiyatlarında meydana gelen artışı en iyi açıklayan altın arzında ve talebinde de artış olduğu fakat talep arzdan daha fazla arttığıdır. Bu da 3.maddedir. Peki neden altına olan talep arttı? Tabiki son ekonomik kriz ile birlikte döviz ve diğer yatırm araçlarına olan güvensizliktir. Şunu da söyleyelim. Altının bu kadar yüksek olması sebebi ile dünyada artan altın arzı. Ülkeler altın çıkartmak için uğraşıyorlar.Çünkü altını bu yüksek fiyattan satmak istiyorlar. 

Son olarak döviz fiyatlarında meydana gelen artış.Bunu açıklayan iktisat teorisi ise 5.maddeki arzın azalmasına karşılık talebin artmasıdır. Son aylarda Merkez Bankasının aldığı önlemler sonucu ülkede 8 milyar dolar kısa vadeli sermayenin ülkaden çıkmasıdır. Burayı biraz açmak istiyorum. Yabancı ülkedeki bir yatırımcının ülkeye 100$ dolar getirsin. Bunu ülkede bozdurup 120 tl' yi tahvil veya bono alsın.(1$=1.2 tl) Ülkedeki yüksek faiz nedeniyle parası yatırdığı bono veya tahvilden alarak faizi ile birlikte 200 tl olsun. Yatırımcı ilk başta ülkeye döviz getirdiği için döviz arzı arttı döviz fiyatı düştü (1$=1 tl). Sonra yatırımcı 200 tl parası ile döviz alsın. yatırımcının 200 $ doları olur. Ülkede döviz aldığı için döviz talebi olur döviz fiyatları yükselir ( genellikle aracı kuruluşlar aracı ile yaptıkları için döviz alıp ülkeyi terk edecekleri zaman bunu gören aracı kuruluşlar yatırımcıların ülkeyi terk ettiğinde döviz fiyatlarında meydana gelecek artışı fırsat bilip onlarında döviz alması nedeniyle döviz talebi daha fazla arttar.) 

Size iktisat teorisi ile son günlerin önemli konuları olan et, döviz ve altın fiyatların neden arttığı açıkladım. 

Emrah ÇELİK