QWX sendromu!

İşte pencereden bakıyorum: İstanbul’un en büyük semtlerinden birinde cadde üzerinde sarı çizgiyle işaretlenmiş alana büyük harflerle “TAXİ” yazılmış. Büyük “İ” nin noktası bile var ! Aynı şekilde,  “teletex, fax, maxi, expres, export, eximbank” gibi sözcükler  de yıllardan beri “x” harfiyle zaten yazılabilmekte, kullanılmakta ve anlaşılmaktadır.

Peki bu nasıl oldu? Nasıl oldu da önce X harfi Türkçe’ye sızdı?! Bu planlı, programlı bir şekilde olmadı. Bu kendiliğinden oluşan, dilin çekim gücünden, iç dinamiklerinden kaynaklanan bir süreçtir. Bu süreç engellenemez.  Ancak şunu vurgulamak gerekir: Cebir, matematik, logaritma, biyoloji, fizik, coğrafya, termodinamik, trigonometride yıllardır kullandığımız; bir çok Türkçe sözlük ve Türkçe ansiklopedide yer alan “QWX” harflerini yazı dilinden atmak için sulu gözlü kampanyalar başlatmak,  ya da, örneğin “Washington”u “Vaşington” olarak yazmaya kalkışmak ucuz kahramanlık değilse nedir efendiler?

Dilimizde yerleşik biçimleri yoksa  Latin kökenli özel isimlerin yazımı değiştirilmez, olduğu gibi bırakılır. Örneğin, “Corc Vaşington, Kuvito, Şamoniks, Nivyork” yazılmaz, “George Washington, Quito, Chamonix, New York” yazılır. Latin harfleriyle yazılmayan isimler de Türkçe söylenişiyle yazıya geçirilir: “Çaykovski, Konfiçyus, Çang Kayşek” vs...

Elimde, 1928 Dil Devriminden önce ,1924 basımı İngilizce-Türkçe tarihi bir sözlük var!  “Fratelli-Haim-Constantinople” matbaasında “Türkiye Cumhuriyeti Milli Müdafaa Komiserliği” tarafından bastırılmış! Sözlüğü hazırlayan Türk Donanma komutanlarından Deniz Binbaşı A. Vahit Bey! İngilizce kelimelerin Türkçe karşılıklarını hem Arap, hem de Latin harfleriyle yazmış. Henüz Latin harflerinin kullanılmadığı o devirde Vahit Bey  kendi mantığına göre  bir alfabe oluşturarak Latin harflerini belki de ilk kez Türkçede kullanmış!. Örneğin, “ç” yerine “ch”, “c” yerine “j”, “ş” yerine “sh” olarak vs belirtmiş.  Bazı örnekler:

Republic of Turkey: Türkiya Jümhouriyyeti

Good Morning: Sabah sherifler hayr olsoun

God: Allah, jenabu haqq, tanru, ilâh, mâboud

Mortgage: Terhin (rehin verme), istiglal (gayrimenkulun rehine konması)

Yeni Türk alfabesi 1 Kasım 1928de Dil Devrimi ile yürürlüğe girecektir. Ben, yazı dilinde zaten kullandığımız “QWX” harflerinin abecemize eklenmesinde bir sakınca görmüyorum. Bu, tam tersi, dili bozmaz, zenginleştirir.  Bunlar da Latin harfleridir. Zira dil sürekli değişen, gelişen, yeni sözcükler ve yapılanmalar üreten canlı bir varlıktır. Teknik, bilim ve toplum gelişip yeni araçlar, gereçler, eşyalar, sistemler, düşünler  ürettikçe dil de değişim, gelişme ve sözcük üretmesini sürdürecektir. Eski sözcükler tasfiye olacaktır. Bu her çağdaş dil için geçerlidir.  Sağlam dilbilgisel yapısı ve  “ses uyumu” gibi eşsiz özgünlüğüyle Türkçe dünyanın en devingen, en zengin, hatta tam olarak keşfedilmemiş  canlı dillerinden biri olma özelliğini taşımaktadır.  Aydınların ve yazarların en birincil görevi dilimizi yetkinleştirmeye çalışmak olmalıdır.