Sürü psikolojisi gibi

Genel olarak koyunların intihar ettiği bilgisinin aksine koyunlar bir yerden atlayarak intihar etmezler. Biz sonuçlarına bakarak koyun ölümlerinin “koyun intiharları” şeklinde yorumlarız. Ama ben yine de anlaşılması açısından yazımda söylem olarak toplu koyun ölümlerine, koyun intiharları ifadesini kullanacağım. Kimi araştırmacılara göre ise toplu koyun intiharlarının nedeni; sürüyü yönetenle yönetilen, güdenle güdülen arasındaki iletişim sorunundan kaynaklandığıdır. Koyunlar, sürü güdüsü ile sürünün başındaki koç nereye giderse peşindekilerde öleceklerini bilseler de onu takip ederler. Koyun, çoban, çoban köpeği yönetim sistemindeki iletişimsizlik, koyun intiharlarına yol açar. Temel sorun çoban ve çoban köpeği ile sürü başı koyunun iletişimsizliğidir. Çobanla iletişimi kopan sürü başı koyunun, içgüdüsel veya kalıtsal olarak başka kompleks bir davranışa yönelerek, sürüyü iç güdüsel davranışlara sürüklemektedir.

İçgüdü, öğrenmeğe kapalı hayvan ve insanda beliren bircanlınındoğasında var olan başka kompleks birdavranışayönelme eğilimindeki doğal bir davranış, bilinçdışı edinimdir. Koyun içgüdüsünü daha çocuk iken köyümüzde ve yaylamızda çokça gözlemiştim. Örneğin dereden geçerken koyunlardan önde olanı dereden atlayarak geçmek ister, çok kez de dereye düşerdi. Diğer koyunlar ise hiç duraksamadan, yol değiştirmeyi düşünmeden öndeki gibi dereye düşe kalka yürümeyi sürdürürdü.

Sürü psikolojisi söylemi, 1848’de Amerikan Politik sisteminde kullanılmaya başlandı. Psikoloji bilimine göre sürü psikolojisi; bir yığın kurallar ve koşullar dizisiyle temellenmiş belirli inançların, bir grup, topluluk, ülkenin insanları arasında yayılmasına verilen addır. Burada esas olan şey, bireyler tarafından söz konusu inancın gerçekleşme olasılığının kabulü, çok büyük kitlelerin ona inanmış olmasına bağlı olmasıdır. Sürü Psikolojisi; “Sürü içgüdüsü”, “kitle psikolojisi” “koyun psikolojisi” gibi kavramlarla kullanılmakta olup, karar verme yeteneği kaybolanların, düşünmeden bir araya gelerek, düşünmeden hareket eden ya da tepki vermeyen grupların bütünlüğü olarak ifade edilir.

“Kitleler Psikolojisi”kitabı yazarı Gustave le Bon, “Bir veya birkaç koyunun bir şeyden ürkmesi derhal öteki koyunları da ürkütür” der. Bu tip olayların birçoğunda sürü başı koyun kaza sonucu uçuruma düşünce, diğer koyunlar da onun peşinden atlar. Yani koyunlar koyun oldukları için intihar etmezler. İntihar etmek insanlara özgü psikolojik davranıştır.

İnsanlar da bazen sürü psikolojisiyle hareket ederler. İnsan birey olmayı bir kenara bıraktığı zaman sürü psikolojisinin parçası haline gelir. Sürü, sürüyü yöneten çobanların niyetine göre yönetilir. Sürünün parçası haline gelen insan; uysallaşarak, koyunlaşır. Ve onlarda sürü başı koyun iletişimsizliği sonucu uçurumdan atlayabilir. Buna biz koyunsal intiharın tezahürü deriz.

Sürü psikolojisi bazı insanların veya diğer canlıların bütün olarak kendi anlayış ve bilişleri temelinde karar verme yetenek yokluğunun bir sonucudur. Gerçekte toplum baskısı, akımlar, propagandalar vs. içinde tam anlamıyla etkilenmeden kalmamız olanaksızdır. Zira, hepimiz karar vermek ve ilerlemek için hayatın kesin gerçeklerini benimsemeyip, öğrenemeyebiliriz. Kararsızlık, daha önceki yaşadığımız kararsızlıklarımızın ertelenmesinden kaynaklanan bir durumdur. İnsan olarak, kararlarımızın doğruluğundan tam emin olamazsak bile, kendi düşünsel referans noktalarımızı oluşturmalıyız.

İnsanlar, yaşamdan, geçmişten ders almazsa, bireysel olarak kararlı bir tutum sergileyemezse, tipik sürü psikolojisiyle hareket eder ve etmek zorunda kalırlar.

İnsanlık Tarihi; sürü psikolojisi ile davranan ve sürüleşen insanların başına gelen koyun intiharlarına benzer toplu ölümlerle doludur.

Nizamettin BİBER