Atatürk'ün sevdiği şarkılardan "Mani oluyor halimi takrire hicabım" şarkısının bestekarı Tatyos Efen

Atatürk'ün sevdiği şarkılardan "Mani oluyor halimi takrire hicabım" şarkısının bestekarı Tatyos Efendi 1858 yılında İstanbul'da Ortaköy'de doğdu. Gerçek adı Tateos Eñserciyan 'dır.

Yakın dostu Ahmet Rasim Bey, sözlerini de kendisinin yazdığı uşak makamındaki:

Gamzedeyim devâ bulmam
Garibim bir yuva kurmam
Kaderimdir hep çektiğim
İnlerim hiç rehâ bulmam

güfteli eseri için "onun ömrünün hâsılasıdır" demiştir.

Bu akşam gün batarken gel - Bu akşam gün batarken gel
Sakın geç kalma erken gel - Sakın geç kalma erken gel
Tahammül kalmadı artık - Tahammül kalmadı artık
Sakın geç kalma erken gell - Aman geç kalma erken gel
Cefa etme bana mahım - Cefa etme bana mahım
Sonra tutar seni ahım - Sonra tutar seni ahım
Üzme beni şivekarım - Üzme beni şivekarım
Sakın geç kalma erken gel - Aman geç kalmaaa erken gel

Beste: Tatyos Efendi
Güfte ahmet Rasim Bey

Uşşak

Ölüm kaydı kilise defterine Türk müziğinde önemli bir sanatçı olmasına rağmen "Çalgıcı" olarak kaydedilmiştir.

(alıntı)

Türk Sanat Musikisi denildimi inanın benim için akan sular durur. Nasıl durmaz, hangimiz bu şarkının sözlerini bilmeyiz. Üstelik hiç birimiöz özellikle ezberlemimişizdir, tekrarlamamışızdır ama biliriz.

Bu akşam gün batarken gel – Sakın geç kalma erken gel…

Dudaklarımızda fısıltıdır…

Tekrarladığımız şarkılardan biridir.

Tatyos Efendinin ne çok şarkısını biliyormuşum hayretler içinde kaldım. Onun şarkılarının listesine bakınca:

“Bunu biliyorum”

“Bu çok güzeldir.”

“Hele bu hele bu”

Bunun gibi ne kadar çok tanıdık söylerin müzikle birliştiği tanıdık müzikleri bildim. Bilirim tabi çocukluğumdan beri hep söyledim, söylendi ve dinledim…

Osmanlıca yazımda Türkçe'deki artdamak n'si kef üzerine üç nokta ile yazılırdı, elyazısında bu noktalar konmazdı, bu yüzden kef ( ?) harfi ince k, artdamak n'si ( ñ, ng) ve ince g için kullanılan ortak harf olduğundan, kimilerince yanlışlıkla Ekserciyan diye yanlış okunduğu olur. Eñser, bir tür çivinin adıdır. 16 Mart1913tarihinde hayatını kaybetti.

Babası Monakyan Ortaköy Ermeni kilisesi musikişinaslarındandır. Ortaköydeki Ermeni okulunu bitirdi. Zanaatkar olması için bir çilingire ve bir saatçiye çırak olarak verildi.

Musikiye düşkünlügü sebebiyle dayısı Movses Papazyan'dan Kanunders almaya başladı.

Amatör topluluklarda bir süre kanun çalmasının ardından kanunu bıraktı.

Kemanî Kör Şebüh'dan keman çalmasını öğrendi.

Andon ve Civan kardeşlerden ve Hanende Asdik Ağa'dan ders aldı.

Hanende Karakaş, Tanburî Ovakim Kanunî Şemsi gibi sanatkârlarla Galata'daki Pirinççi Gazinosu başta olmak üzere, uzun yıllar fasıllar yönetti.

Ünlendikten sonra Ahmet RasimBey, Civan ve Andon kardeşler, Şevki Bey, Kemençeci Vasilaki, Tanburi Cemil Beyile arkadaşlık yaptı ve beraber çaldı.

Bu arkadaşlıkların olumlu etkisiyle saz eserlerinde de başarılı oldu.

Eserlerinin çoğu kayıt altına alınamadığı için nota bilmesine rağmen unutulmuştur.

Tatyos Efendi birçok eserine de güfte yazmıştır.

Çağının gerekleri ve sanat anlayışına göre güzel saz ve söz eserleri bestelemiş Klasik Türk müziğimakamlarının geleneksel ifade özelliklerini başarı ile yansıtmıştır.

Tatyos Efendi'nin, saz eseri olarak bestelediği:

karcığar,

suzinak,

rastpeşrevleri;

hüseyni,

suzinak,

rast saz semaileriile birlikte bazı şarkıları meşhurdur.

Sağlığı bozulduktan sonra Tatyos Efendi, Ahmet Rasimgibi birkaç dostunun dışında yalnız kaldı.

Sanatçının cenazesi Ahmet Rasim Bey'le beraber on-onbeş kişi tarafından kaldırılmış ve Kadıköy Uzunçayır Ermeni mezarlığına gömülmüştür.

Tatyos Efendi'nin, çatık kaşlı, pos bıyıklı, kısa boylu, tıknaz yapılı, kalender yaradılışlı, hafif şehlâ gözlü bir kişi olduğu söylenir.

Türk Mûsikî repartuvarında, sekiz peşrev, altı saz semaisi, bir beste denemesi, muhtelif makam ve usûllerden bestelediği kırk yedi şarkısı bulunmaktadır.

Tatyos Efendi'nin çok bilinen 'Gamzedeyim Deva Bulmam' şarkısını Barış Manço, Müzeyyen Senar, Cansu Koç, Kubat gibi sanatçılar seslendirmiştir.(alıntı)

Nazan Şara Şatana