Başarının ölçülmesi ve yazılı sınavlar…

Sınavlar, hepimizin korktuğu ve bizleri en azından tedirgin eden, strese sokan eğitim ve öğretimde başarıyı ölçme araçlarından biridir. Yazılı olanları, sözlü sınavlara göre daha az heyecanlıdır.

Lise yıllarımızda, heyecan içersinde 5 dakikalık teneffüste koşar adımlarla bir önceki sınıfta hangi soruların çıktığını öğrenmek, bilmiyorsak o sorulara - ayaküstü göz atmak – her yazılı sınav öncesi olağan işlerdendi. Sanki aynı sorular çıkacakmış gibi… Zaten öğretmenlerimizin hepsi de tüm sınıfa aynı soruları sormazdı. Sıranın sağındakiler A grubu, solundakiler de B grubu diye ayırırlardı kopya çekilmesini önlemek için… A ve B grubu sorularının arasında da zorluk derecesi farklı olurdu. Gerçek başarının ölçülmesinde uygun olduğu söylenemez. Ayrıca, sınav esnasında da sıra üzerlerine de çıkan bazı öğretmenlerimiz tarafından sürekli gözetlendiğimizi bile bile, sınav heyecanına ek stresle, soruları yanıtlamak ne kadar da sıkıntılı idi. Başarının ölçülmesi böyle mi olmalıydı?

Bazen 5, bazen de klasik 10 sorulu -anlatımlı yazılı- sınavlarda, ezbercilik bilgisi ölçülürdü. “Yanıtlama süresi yeterli mi? Sorular basitten zora doğru mu hazırlanmış? Tüm sınıfı kapsayan mantıklı ve doğal sorular mı seçilmiş? Öğretilen konuları mı içeriyor? Soruların tek kesin cevabı mı var?” Bu ve benzeri hususlara uyulması dikkate alınmadan, bazen de baskın örneği habersiz yapılan “yazılı sınavlarla” öğrencilerin başarısının ölçülmesi yerine ”başarısızlığının ölçülmesi” sağlanır. Günümüzdeki üniversiteye giriş sınavların da da aynı sorunlar yok mu?

Yazılı sınavlar ve özellikle testler öğrencilerin performansının sınıfta, okulda veya sınava gireceği alanda arkadaşları arasında kaçıncı sırada olduğunun tespiti için yapılmaktadır. Bir başka ifadeyle, sınav esnasındaki fiziksel ve ruhsal durumuna bağlı olarak, sadece ezber bilgisi ölçülmektedir. Stres altında yanıtlayabildiği sorulara dayalı olarak ne çıkarsa bahtına…Başka bir sistem bulunamadığı için, yıllardır süregelen bir “yazılı sınav” uygulamasının sonucunda, öğrenciler yaşamlarına yön vermeye çalışmaktadır.

Öyleyse okullarımızda yapılması gereken nedir? Tüm derslerde, ders zümre öğretmenlerince uygulanması için “zümre kararı” alınarak, yazılı sınavlardan önce, 3-5 soruluk sınava hazırlayıcı amaçlı sınav çalışmalarının yapılması, öğrencilerin eksiklerinin tamamlanması ve tekrarı gereken konuların tespiti için gereklidir. Bu yapıldığı takdirde başarının artacağı gerçektir. Her sınavın bitiminde, öğretmenlerce hazırlanan ve not bareminin de belirtildiği, “cevap anahtarı”nın sınıfta bırakılması öğrenci açısından çok yararlıdır. Çünkü, yanıtlarının doğru olup olmadığını kontrol eden öğrenciler, cevap anahtarına bakarken farkında olmadan, bir kez daha öğrenme tekrarı yaparak, öğrendiklerini pekiştirir. Ayrıca, bir ders sonrasında, yazılı sınav sorularının yanıtlarını öğretmeninden istemez. Bu da öğretmene zaman kazandırır. Aynı zamanda, öğrencinin öğretmenine daha çok güvenmesini sağlar. Ama ne yazık ki, cevap anahtarını sınıfta bırakacak kadar cesur öğretmen yok denecek kadar azdır.

Sınıf Geçme ve Sınav Yönetmeliği’ndeki “yazılı sınavlara ilişkin” açıklamaları da öğretmenler öğrencilerine duyurmalıdır. Örneğin; “Yazılı sınav sonunda, öğrenci mevcudunun çoğunluğu başarısız olmuşsa, öğretmen başarısız öğrenciler için bir sınav daha yapabilir. Bu sınava isteyen başarılı öğrenciler de katılabilir. Bu sınavlarda, öğrencinin aldığı en yüksek puan geçerli olur.” İlgili yönetmelikte, “Yazılı sınavların zamanı en az bir hafta önceden öğrencilere duyurulur.” “Sınav sonuçlarına itiraz eden öğrencinin yazılı sınav kağıdı –öğretmenle birlikte- bir kez daha bakılır.” gibi hükümler vardır.

Öğrenci başarısının gerçekten ölçülmesi için, önemli olan sınavların hazırlanış biçimi ve içeriğidir. Yazılı sınavların hazırlanmasında nelere dikkat edilmelidir?

Özellikle Yabancı Dil Yazılı Sınavlarında, aşağıdaki hususlara dikkat edllmelidir.

Yazılı sınavların süresinin bir ders saatini aşmaması esastır. Bir sınavda bölümler halinde “ dinleme, okuma-anlama, yazma ve soru cevaplama, diyalog tamamlama, boşluk doldurma, kelime eşleme, resimlere göre yazma v.b.” türü sorular olabileceği gibi dersin özelliğine göre “gramer”, “video”, “okuma”, “dinleme” v.b. türü müstakil bir ders saatini aşmayacak şekilde yazılı sınav da yapılabilir.

Genel olarak, yazılı sınavlar nasıl olmalıdır? Öğretmenlerimize önerilerim;

1. Sorular doğal olmalı. Saçma sapan değil.

2. Bir ders saatine göre sayı ve içeriği olmalıdır. Aksi takdirde öğrencilerin “süre yetmedi, halbuki cevapları biliyordum” şeklinde itirazları gelir. Bu durumda öğrencilerin başarısızlığını ölçmüş olursunuz.

3. Neyin test edildiğini net olarak açıklayınız. Öğrenciler bölümlerde neyin istendiğini kolaylıkla anlayabilmeli.

4. Not baremi bölümlerin yanlarında belirtilmeli.(5 puan, 10 puan gibi)

5. Her bölüm için cevaplama süresi verilirse zaman kaybı önlenmiş olur. (5 dakika gibi)

6. Sorular tüm sınıfa hitaben mantıklı olmalıdır.

7. Soruların düzeyi basitten-zora doğru, aynı seviyede olmalıdır.(Bir zor, bir basit soru şeklinde değil)

8. Gramer bölümlerinde açıklama yerine “örnekler vermek” başarıyı artırır.

9. Daima anlaşılır bir okuma parçası (text) veriniz. Soruları buradan çıkarınız.

10. Kitaptaki okuma parçalarından, günler sonrasında, sorular sormayınız.

11. Kompozisyon türü sorularda, seçenekli konular veriniz. Kompozisyonun konusu net olmalıdır. Uzunluğu ve nasıl değerlendirileceği belirtilmelidir.

12. Soruların BİR cevabı olmalıdır. (Kesin cevap)

13-Sınavlar öğrencilerin başarısını ölçmeli, başarısızlığını değil.

14. Sorular sadece kitaba göre olmamalı. Gerçek hayata ait sorular verilmeli.

15. Çok fazla, bir ders saatini aşacak sayıda, aşırı sorulu sınav yapmayınız. Sorunun kalitesi önemlidir, sayısı değil. Bir ders saatine uygun sayıda soru hazırlayınız.

16. Bilimsel yönden, öğrencinin başarısını ölçmek için uygulanan sisteme göre:

Öğrencilere cevaplama süresi olarak, öğretmenin cevap anahtarını hazırlama süresine oranla (3) katı zaman veriniz. (örnek: öğretmen cevap anahtarını 25 dakikada hazırlarsa, öğrencilerine (75) dakika süre vermesi gerekir. Yazılı sınav süresinin BİR ders saatini aşmaması esastır. Bu durumda, uygun sayıda soru hazırlamak gerekir. Soru sayısı artırılarak iki ders saatinde sınav yapılmaz. Sonuçta, bir ders saatinde cevaplanabilecek sayıda soru içeren sınav hazırlanır.

17. Öğretmenlerin ölçme ve değerlendirmede birlikte hareket etmeleri için, zümrede Değerlendirme kriterleri oluşturmaları öğrenciler açısından önemlidir.

18-Cevap anahtarlarını hazırlarken detaylı şekilde puanlamayı göstermelisiniz.

Mutlu günler dilerim.

Ali ihsan ÖZÇAKIR

MEB. Bakanlık Başmüfettişi (E)

e-mail: aliihsanozcakir@hotmail.com

web.sitesi: aliihsanozcakir.googlepages.com