Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

23 Aralık '11

 
Kategori
Bilim
 

Canlıların sınıflandırılması (taksonomi)

Canlıların sınıflandırılması (taksonomi)
 

Canlıların sınıflandırılmasına taksonomi denir. Canlıların sınıflandırılması, onları daha iyi anlayabilmek, hastalıklara çare bulabilmek, canlılar dünyasına hakim olabilmek için gerekli ve önemli bir iştir. Bu şekilde hangi canlılın hangisiyle akraba olduğu daha iyi anlaşılır.

Canlıların sınıflandırılması daha önceleri aradaki görsel benzerliklere göre yapılırdı. Buna ampirik veya analog sınıflandırma denir. Örnek olarak kelebeklerin de kuşların da kanadı vardır, ancak konu akrabalığa gelince bu iki canlının yakın akraba olduğu söylenemez. Bu tür benzerlikler günümüzde geçerliliğini yitirmiştir. Modern bilim canlıları gen, organların anatomik benzerliğine, beslenme biçimlerine göre ve başka birçok özelliğine göre 7 canlı kümesi içinde sınıflandırır. Buna homolog sınıflandırma denir. Bunlar aşağıdaki gibidir.

1- Alem

2- Şube

3- Sınıf

4- Takım

5- Aile

6- Cins

7- Tür

Bu sınıflandırmaya ek olarak bu kısa sınıflandırma her şeyi anlatmaya  yeterli olmayacağı için Üst Alem, Alt Alem, Üst Sınıf, Alt Sınıf gibi eklemeler yapılmıştır. Bu şekilde sınıflandırma genişler.

Tür adları iki Latince kelimeden oluşur. Bir canlının ilk adı, ait olduğu cinsin adıdır. İkinci adı ile türü belirlenir. Eğer bir canlının üçüncü bir adı varsa, o zaman bu bir alt türdür ve üçüncü adı alt türü belirler.

Örnek: Cins: Eryx  (Yılan)

           Tür: Eryx jaculus (Mahmuzlu yılan)

           Alt tür: Eryx jaculus turcicus (Türk mahmuzlu yılanı)

Her canlının ait olduğu bir bölüm vardır. Resimde ev kedisinin sınıflandırılması gösteriliyor. Ev kedisi hayvanlar aleminden (1), omurgalılar şubesinden (2), memeliler sınıfından (3), etçiller takımından (4), kedigiller ailesinden (5), kedi cinsinden (6) ve ev kedisi türündendir (7).

Aynı türden olan canlılar birbirleriyle çiftleştiklerinde çoğalabilirler. Aynı cins ve aynı aileden olan hayvanlar yakın akraba sayılırlar ve birbirleriyle çiftleştiklerinde yine çoğalabilirler. Ancak yukarıya doğru çıktıkça akrabalık özellikleri ayrışır ve artık uzak akrabaların çiftleşip çoğalabilmeleri olanağı ortadan kalkar.

Yakın akrabalar çiftleştiklerinde döl verebilmeleri için DNA’larının karşılıklı geldiğinde birbirine uyması gerekir. Uyum olmazsa döllenme de olmaz. Bu kural bütün canlılar için geçerlidir. Örnek olarak turunçgiller yakın akrabadırlar ve birbirleriyle döllenme ihtimali vardır. Bitkilerde aşılama konusu da ancak yakın akrabalar arasında olur. Örnek olarak turunç ağacına portakal veya mandalina dalı aşılanabilir ve meyve alınır. Erik ağacına kayısı aşılanabilir. Bir ağacın bir dalından kayısı, bir dalından erik toplanabilir.

Tarih çağları boyunca bütün canlıları kapsayan çok farklı sınıflandırmalar yapılmıştır. Bir tek mantar için yapılacak kısacık bir sınıflandırma ve açıklaması 4 sayfadan fazla tutmaktadır. Her şeyi açıklamak için kitap yazmak gerekir ki o bile yeterli olmayabilir. Sınıflandırmada ortak atadan çok, ortak yapı göz önüne alınmıştır. Burada mümkün olduğu kadar kısa bir sınıflandırma yapacağım. Genel kabul gören sınıflandırma aşağıdaki gibidir.

Canlılar alemi

Tek hücreliler

1- Monera (Prokaryot çekirdeksiz hücreler) (alem)

Bakteriler (şube)
Arkaeler (eski bakteriler)(şube)
Sıcak seven bakteriler (sınıf)
Zor şartlarda yaşayan bakteriler (sınıf)
En eski bakteriler (sınıf)
2- Protista (Ökaryot, çekirdekli hücreler) (alem)

2.1. Renkliler (Chromista) (şube)

2.2. Renksizler (Protozoa) (şube)

Çok hücreliler (hepsi ökaryot hücrelerden oluşur)

3- Mantarlar (alem)

3.1. Cıvık mantarlar (şube)

3.2. Kamçılı mantarlar (şube)

3.3. Kamçısız mantarlar (şube)

3.3.1. Şapkalı (sınıf)

 3.3.2. Küf (sınıf)

3.3.3. Maya (sınıf)

4- Hayvanlar (alem)

(Sınıflandırmada dikkate alınan özellikler: a. Vücut simetrisi, b. Vücut boşluğu  c. Vücut eş yapı gösteren bölümleri, d. Ağzın ve anüsün oluşumu  e. Embriyo gelişimi, f. Embriyonik tabakalar, g.Vücut bölümleri h. İskelet yapısı)

4.1- Omurgasızlar (metazoa) (şube)

4.1.1- Gerçek dokulara sahip olmayanlar (parazoa) (sınıf)

4.1.1.1. Placozoa (Tricoplax adhaerens, en ilkel çok hücreli canlı, tek hücreden çok hücreye geçiş) (takımı

4.1.1.2. Porifera (sünger) (takım)

4.1.2- Gerçek dokulara sahip olanlar (Ömetazoa) (sınıf) mercan,

Eklembacaklılar, yengeç, ıstakoz, çekirge, kelebek, sinek, sivrisinek

Kafadanbacaklılar, ahtapot, solucan

4.1.2.1. Dairesel simetriye sahip olanlar (denizanası, deniz yıldızı) (takım)

4.1.2.2. Eksen simetrisi olanlar midye, (takım)

4.2- Omurgalılar (vücutlarının arkasında bir kanal içinde iplik veya sinir bulunur) (şube)

4.2.1. Kafatassızlar (denizlerde yaşarlar, korda denen sırt ipliği veya siniri ortak özellikleridir)(sınıf)          

4.2.2. Kafataslılar (sınıf)

4.2.2.1. Çenesizler

4.2.2.1.1. Yuvarlak ağızlılar (sülükler)

4.2.2.1.2. Zırhlı balıklar (günümüzde yaşamıyor, fosillerinden bilinir)

4.2.2.2. Gerçek çeneliler

4.2.2.2.1. Balıklar

4.2.2.2.1.1. Fosil balıklar (bunlar da zırhlıdır, günümüzde yaşamıyor, fosillerinden bilinir)

4.2.2.2.1.2. Kıkırdaklı balıklar (köpek balıkları)

4.2.2.2.1.3. Kemikli balıklar

1. Dikenli yüzgeçliler (günümüzde yaşamıyor, fosillerinden bilinir)

2. Et yüzgeçliler

Saçak yüzgeçliler

Akciğerli –oksijen soluyan– balıklar

3. Işınlı yüzgeçliler

Kıkırdaklı kemikliler

İlkel kemikliler

4.2.2.2.2. Dört ayaklılar veya üyeliler (Tetrapodlar)

4.2.2.2.2.1. İki yaşamlılar (hem suda hem karada yaşayanlar) (Amfibia) (larva döneminde solungaç, başkalaşımdan sonra akciğer solunumu)

1. Bacaksız kurbağalar

2. Kuyruklu kurbağalar, semenderler

3. Kuyruksuz kurbağalar

4.2.2.2.2.2. Sürüngenler (Reptilia)

4.2.2.2.1- Etçiller

İguanalar

Pullular

Kertenkeleler

Kör kertenkeleler

Yılanlar

Timsah, alligatör, kayman

4.2.2.2.2- Otçullar

Kaplumbağa

(Dinozorlar bu gruba dahil olup günümüze sadece fosilleri kalmıştır)

4.2.2.2.2.3. Kuşlar (Aves)

Fosil kuşlar

Arkeopteriks, arkeornis (dişli, parmaklı kuşlar)

Günümüz kuşları

Dişli kuşlar (Fosil kuşlar)

Yürüyücü- koşucu kuşlar (devekuşları kiwiler)

Uçucu kuşlar (23 ayrı alt başlıkta incelenmiştir)

4.2.2.2.2.4. Memeliler (Mamalia)

İlkel memeliler (tek delikliler)

Ornitorenk (gagalı memeli), karınca yiyenler (üreme, dışkı ve üre atma için kloak denen tek delikleri vardır)

Keseli memeliler

Kangurular, koalalar

Plasentalı memeliler (14 ayrı alt başlıkta incelenmiştir, üreme, dışkı ve üre atma için üç ayrı delikleri vardır) (İnsan bu gruba dahildir)

5- Kara bitkileri (alem)

5.1. Tohumlular (şube)

 5.1.1. Açık tohumlular (sınıf)

5.1.2. Kapalı tohumlular (sınıf)

5.1.2.1. Tek çenekli  (takım)

5.1.2.2. Çift çenekli (takım)

5.2. Tohumsuzlar (şube)

Bazı canlıların hangi sınıfa sokulacakları zaman zaman tartışma yaratmıştır. Örnek olarak böcek yiyerek beslenen, bitkiye benzeyen canlılar nerede olmalıdır? Bunlar bitki midir, hayvan mıdır? Mantarlar bitki olarak kabul edilebilir mi? Hayvanlar ve bitkiler çok hücrelidir ve hücreleri sadece ökaryot, çekirdekli hücrelerdir. Öyleyse ayırım nasıl olmalıdır?

Canlılık önce suda başladı, daha sonra karaya çıktı. Sıralamayı yaparken buna dikkat etmeye çalıştım. Daha sonra dallanma arttığı için belli bir sıralama yok. Balina ve yunus gibi bazı memeliler yeniden suya döndü. Bazı kuşlar uçma özelliklerini kaybettiler. Bazı kuşlar yarıyarıya suya döndü. Yarasa gibi bazı memeliler uçmayı becerdiler. O yüzden yarasa kuş değildir, balina ve yunus da balık değildir.

 http://www.biltek.tubitak.gov.tr/bilgipaket/canlilar/monera/monera_giris.htm

 http://tr.wikipedia.org/wiki/Taksonomi

 Not: Diğer yazılarıma Hasbihalci yazısının altını tıklayarak ulaşabilirsiniz.

 
Toplam blog
: 125
: 6625
Kayıt tarihi
: 18.11.09
 
 

İstanbul 1980 doğumluyum. Yüksekokul mezunuyum. İstanbul'da oturuyorum. Dünya ve çevre hakkında düşü..