Einstein Sergisi bir harika

Maslak’taki Doğuş Power Center içerisinde bulunan Doğuş OtoMotion’da yer alan sergi dokuz ayrı bölümden oluşuyor: Einstein’ın Devrimi, Yaşamı ve Çağı, Işık, Zaman, Enerji, Yerçekimi, Savaş ve Barış, Dünya Vatandaşı, Einstein’ın Mirası

Günümüzün önde gelen fizikçilerinin Einstein’ın mirası hakkındaki yorumlarını içeren video gösterimi; Einstein’ın ışık, zaman, enerji ve yerçekimi hakkındaki kuramlarını açıklayan etkileşimli objeler ve Einstein’ın Genel Görelilik Kuramı el yazmalarını ve birleşik kuramı ararken yaptığı son hesaplamaları içeren bloknot da sergi kapsamında yer alıyor.

Sergide gösterilen videoda bilim adamlarının yorumları ve Einstein’ın yaşamı ise şöyle açıklanıyor:

20. yüzyılı şekillendirmeye yardım eden bir efsanedir. Galileo ve Newton’dan beri hiçbir bilim adamı evren anlayışımızı bu denli değiştirmemiştir.

“Düş gücü bilgiden daha önemlidir. Bilgi sınırlıdır ama düş gücü dünyayı kuşatır.”

Einstein ipuçlarını görür ve bunları temel alarak çalışırdı. Elinde semanın doğasına dair ipuçları vardı ama o herkesten daha az ipucu ile çalışabilirdi. İki ya da üç ipucu görür ve gerçekte olup bitene dair dev bir sezgisel sıçrayış yapabilirdi.

1800’lerin sonlarında Einstein çocukken evrenin doğasını anlamaya karşı büyük bir merak duymaya başladı. O ilk yıllarda dahi en önemli bilimsel aracını geliştirmekteydi: kendi düş gücünü.

Onun gözünde canlandırdığını hiçbir aparat yeniden yapamazdı. Bir ışık ışınının sırtında yolculuk etmek. Zamanın yavaşlamasını izlemek ve dünyanın merkezine düşmek... Bu düşünce deneylerini matematikle kaynaştırıp ışık, zaman, enerji ve yerçekimi hakkında sıradışı kuramlar yayınlardı.

Bir zamanlar ünlü bir matematikçi iki tür dahi olduğunu söylerdi: Çok çok daha bilgili olsak olabileceğimiz türden dahiler ve her şeye çok farklı bir açıdan baktığı için olamayacağımız türden dahiler. Bence Einstein bu ikinci sınıf bir dahiydi.

Bilim toplumu Einstein’ı “Fotoelektrik etki” adlı öncü kuramı için Nobel fizik ödülüyle onurlandırdı. Kuramı ışığın dalganın yanı sıra statik olarak da davrandığını gösteriyordu. Bilimde çığır açan Einstein’ın 1905 tarihli “Özel görelilik kuramı” Newton zamanına dayanan uzay ve zaman düşüncelerine meydan okuyordu. Kuram aynı zamanda maddenin saf enerjiye dönüştürülebileceğini de ortaya koyuyordu. Bu olay şaşırtıcı derecede basit olan E = mc² denklemiyle açıklanıyordu. Bilimin tamamı düşüncenin saflaştırılmasından öte değildir.

1905 bilim için önemli bir dönüm noktası olsa da Einstein’i ünlü yapan 1916 tarihli Genel görelilik kuramıydı. Yerçekiminin bir kuvvet olmadığını ve evrenin katı bir yapıya sahip olmadığını kanıtlayarak bir kez daha Newton’un hareket yasalarına meydan okuyordu. Einstein’ın evreninde yerçekimi uzay-zaman olarak bilinen kozmik kafeste bir düşünmenin sonucudur. Bilim toplumu Einstein’ın yerçekimiyle ilgili radikal düşüncelerini 1919’da gerçekleşen bir güneş tutulmasına kadar kabullenmedi. Bu tutulma sırasında çekilen resimler Einstein’ın yerçekiminin ışığın yolunu saptırdığı konusundaki öngörüsünü doğruladı. Haber Einstein’ı hızla dünya sahnesine taşıyarak onu bir anda film yıldızı statüsüne yükseltti. Ama Einstein bu ünü “Otoriteye karşı saygısızlığımı cezalandırmak amacıyla kader beni bizzat bir otorite tayin etti” diyerek yine mizahla karşıladı. Kim olduğunu bilmesine ve ününün farkında olmasına rağmen bunu her zaman mizahla karşılar, her zaman ona ve kendine gülerdi.

Birinci dünya savaşı sırasında Einstein güçlü bir militarizm karşıtı olarak ortaya çıkıp küresel demokrasiyi ve insan haklarını savundu. 1930’lara gelindiğinde Nazi Almanya’sının nükleer silahlarını kullanmasını önlemek için ABD’nin nükleer silahlar geliştirmesi gerektiğini kabullendi. E = mc² bomba yapımı modeli olmasa da denklem atomun bölünmesi durumunda ortaya çıkacak enerji miktarını gösteriyordu. Bombanın yıkıcı etkisi onun adıyla anılır oldu ve bombanın yıkıcı etkisi yaşamı boyunca yakasını bırakmadı.


İkinci dünya savaşının ardından Einstein nükleer silahsızlanma ve nükleer enerji karşıtı hararetli kampanyalar düzenledi. Aynı zamanda ününü Yahudi halkının refahını artırmak için de kullandı. Einstein Kudüs’teki İbrani üniversitesinin kurulması için yardım topladı. İsrail devletinin kuruluşunu destekledi ve Nazi zulmunden kaçan Avrupalı Yahudilerin iltica hakkını elde etmesine yardımcı oldu.

Einstein 1940’ta ABD vatandaşı oldu ama kendini her zaman dünya vatandaşı olarak gördü.

Ne kadar tartışmalı olursa olsun inançlarını yüksek sesle savunmak Eintein’ın doğasında vardı.

Einstein yaşamının son 30 yılını bir düşün peşinden gidip birleşik en küçük atomaltı parçacıklardan evrenin tamamına kadar tüm fiziksel fenomenleri bir “Büyük Birleşik Kuram “ çerçevesinde açıklamaya çalışarak geçirdi. Asla başarılı olamadı. Hatta kendi çalışmalarından bile kuşku duydu.

Sonuç olarak zaman, yerçekimi, enerji, özel ve genel görecelilik kuramı, kara delikler ve hatta altıncı hisle ilgili çalışmaları ile çağımıza damgasını vurmuş, çağdaşlarının çok ötesinde, günümüzde bile yakalanması zor bir dahi.

Sergi 2 Mart 2008 tarihine kadar Maslak'taki Doğuş OtoMotion'da açık kalacak.

<ı>Geçmiş zaman, şimdiki zaman ve gelecek zaman arasındaki ayrım, sürüp gitmekte olan bir yanılsamadan ibarettir. Albert Einstein