İmam Gazali

(1058 – 1112): İslâm filozofu.  İslam âlimi.

&

Abu Hamid Muhammad ibn Muhammad al-Ghazali),

Müslümanilahiyatçı, felsefeci, düşünür ve tasavvuf âlimidir.

Batı dillerinde ismi Algazel'dir.

Künyesi Ebu Hâmid, lakabı Huccet-ül-İslam ve Zeyneddin’dir.

Gazali mahlası ile meşhurdur.

İmam Gazali’nin hayatını okuduğumda beni ilk etkileyen olayın, babalarının iki çocuğu için arkadaşına bıraktığı vasiyetnamesi oldu.

O dönemde böyle bir düşünce çok güzel geldi bana…

Dostunun da, kendisine emanet edilen bu kutsal vazifeyi yerine getirmek için çaba göstermesi de çok erdemli bir davranıştı.

Büyük insanlar kolay yetişmiyor. Mutlaka bir nedenlerle ortaya çıkıyorlar. Ailelerin ileri görüşlü, düşünür olmalarının çocuklarının üzerinde etkileri fazlası ile olduğundan, evlat yetiştirmenin ne kadar önemli olduğu eski zamanlarda da şimdilerde de çok önemli.

Filozof kelimesi nedir? Hepimiz aslında Filozof denilince ne olduğunu biliriz, kimlere denildiğini de biliriz de! Tam anlamını nasıl türediğini, nereden geldiğini bilir miyiz diye düşündüm. Bakın bu konuda resmi yazılar ne diyor:

Felsefeveya düşünbilim, sözcük kökeni olarak Yunanca seviyorum, peşinden koşuyorum, arıyorum anlamına gelen, ’phileo’ ve bilgi, bilgelik anlamına gelen ‘sophia’ sözcüklerinden türeyen terimin işaret ettiği entelektüel faaliyet ve disiplin. ‘phileo’ sevgi ‘sophia’ bilgi veya bilmek kelimelerinden türemiştir.

Philosophiabilgelik arayışı, bilgiyi sevmek, araştırmak ve peşinde koşmak anlamlarına gelmektedir.

‘Filozof’da bilgeliğe ulaşmaya çalışan kişidir.

Buna göre, felsefe Yunanlar için, ‘bilgelik sevgisi’ ya da ‘hikmet arayışı’ anlamına gelmiştir.

Başlangıçtaki bu özgün anlama göre, her türden bilimsel araştırmacıya ‘filozof’ adı verilmiştir.

Felsefe;varlık, bilgi, gerçek, adalet, güzellik, doğruluk, akıl ve dil gibi konularla ilgili genel ve temel sorunlarla ilgili yapılan çalışmalardır.

Felsefe ‘düşünce bilimi’ olarak da bilinir.(alıntı)

&

İmam Gazeli’iyi arıştırma sırasında onun tasavvuf âlimi olduğunu da okuyunca, tasavvuf’u tam anlamı ile araştırmak istedim. Resmi yazılarda:

Tasavvuf: ya da Sufizm veya Sufilik, İslam inancında Allah'a ulaşmanın yollarından biridir.

Bir başka tanıma göre, insanın akıl yoluyla erişemediği ilahî hakikatlere ve gayb âlemine ait hakikatlere sezgiyle ulaşma yoludur.(alıntı)

İmam Gazeli’yi batı dünyası da biliyormuş. Batıda ismi: Algazel’miş…

İmam Gazeli, İran’ın Tus şehrinin Gazal kasabasında 1058 yılında doğmuş.

Babası fakir biri değilmiş. Gönlünde hep âlim olmak yatarmış, buna hiçbir zaman fırsatı olmamış. Oğullarının âlim olmalarını, eğitim görmelerini istermiş. İleriki yıllarda, yakın bir dostuna:

Çocuklarının eğitimi için para bırakmış. Onların mutlaka ilim irfan görmelerini istediğini söylemiş.”

Vefat ettiğinde, bu yakın dost arkadaşının dediğini yapmış, bırakılan parayı gençlerin eğitimi için harçamış. Para bittiğinde de gençleri karşısına almış,

Babalarının onlar için ne istediğini, kendisine bırakılan paranın bittiğini, bundan sonra onların medreseye gitmeleri gerektiğini söylemiş.

Muhammed Gazali ve kardeşi Ahmed, medreseye gitmişler.

Burada önemli bir anlatı var.

Gazali eğitiminden sonra elinde defterler, kitaplar bir sürü malzemesi ile Cürcan’dan, Tus’a dönerken, yolda eşkiyaların saldırısına uğramış. Elinde, avcunda ne varsa almışlar. Gazali’nin içi yanmış. Koşmuş arkalarından reislerine yalvarmış.

“Ne alırsanız alın ama o defterler, kitaplar sizin işinize yaramaz benim için içindeki bilgiler çok önemli onları bana verin. Ben yıllardır bunların eğitimini görüyorum.”

Reis ona bakmış, defterlere, kitaplara bakmış.

“Şimdi sen yıllardır bunların eğitimini görüyorum diyorsun, kitapları geri istiyorsun. O zaman bu kitaplar olmazsa sen hiçsin. Eee ne oldu yıllardır aldığın eğitime?”

Gazeli, eşkiyanın verdiği dersi öylesine iyi anlamışki! Eşkıya ondan aldıklarını ona acımış vermiş.

Gazali, bundan sonra üç yıl boyunca kitaplarda ne varsa, ne okumuşsa, yazmışsa hepsini ezberlemiş. Öyle bir hale gelmişki artık o kitaplara hiç ihtiyacı olmamış.

Bazen hiç ummadığımız insanlardan ne kadar büyük öğütler, hayatımızı değiştirecek sözler duyarız. O kısa andaki karşılaşmalar, bazen hayat çizgimizi değiştirebilir.

Hayatı boyunca o eşkiyanın önüne Allah tarafından bilhassa çıkarıldığına inanmış.

Gazali bu üç yıldan sonra o zamanın en büyük ilim ve kültür merkezi Nişabur’a gitmiş.

Bundan sonra hayatının devamını sırasıyla şöyle görmekte yarar var.

Zamanın bilimadamlarından olan İmam-ül-Harameyn Ebu’l-Meâli el-Cüveyni’nin öğrencisi olmuş.

Burada usul-i hadis, usul-i fıkıh, kelam, mantık, hukuk ve münaza İlimlerini öğrenmiş.

Ebu Hâmid er-Rezekani, Ebu’l- Hüseyin el-Mervezi, Ebu Nasr el-İsmaili, Ebu Sehl el-Mervezi, Ebu Yusuf en-Nessâc gibi devrin büyük âlimleri belli başlı hocalarıymış.

Nişabur’da öğrenimini tamamlayınca, büyük bir ilim ve edebiyat hâmisi olan Selçuklu veziri üstün devlet adamı Nizamülmülk’ün daveti üzerine Bağdat’a gitmiş.

Nizamülmülk’ün topladığı ilim meclisinde bulunan zamanın bilimadamları, imam-ı Gazali'nin ilminin derinliğine ve meseleleri izah etmekteki üstün kabiliyetine hayran kalmışlar.

Bu sırada otuz dört yaşında bulunan İmam-ı Gazali'nin İslamiyet’e yaptığı büyük hizmetleri gören Selçuklu veziri Nizamülmülk, şimdiki tabirle, onu Nizamiye Üniversitesi rektörlüğüne tayin etmiş.

Bu üniversitenin başına geçen İmam-ı Gazali, üç yüz seçkin talebeye lüzumlu olan bütün ilimleri öğretmiş.

Yetiştirdiği talebelerden bazıları:

Ebu Mansur Muhammed, Muhammed bin Esad et-Tusi, Ebu’l-Hasan el-Belensi, Ebu Abdullah Cümert el-Hüseyni…

Bir taraftan da kıymetli kitaplar yazan imam-ı Gazali, ilim ehli, devlet adamları ve halk tarafından büyük bir muhabbet ve hürmet görmüş.

Nizamiye Üniversitesinde bulunduğu yıllarda, Kitabü’l-Basit fil-Füru, Kitab-ül-Vesit, El-Veciz, Meahiz-ül-Hilâf adlı kitaplarını yazmış.

İmam Gazali - İslâm filozofunu tanıtmak istedim. Âlimleri tanımak, onların neler yaptığını öğrenmek çok önemli…

Nazan Şara Şatana