Kooperatiflerin inanılmaz gücü

-2012 ULUSLAR ARASI KOOPERATİFLER ZİRVESİ-

Dr. Ayhan ÇIKIN

BMÖ, Aralık 2009 yılında aldığı bir kararla 2012 yılını Uluslararası Kooperatifler Yılı (UKY)  ilan etmişti. UKY, küresel düzeyde olsun, kıtalar ve ülkeler düzeyinde olsun çeşitli etkinliklerle kutlanmakta  ve “kooperatif işletmeler daha güzel bir dünya kurar” ana teması etrafında etkinliklerini sürdürmektedirler. (Bkz. http://blog.milliyet.com.tr/-uluslararasi-kooperatifler-yili---kutlamalari/Blog/?BlogNo=368755; http://blog.milliyet.com.tr/avrupa-duzeyinde-uky-kutlamalari/Blog/?BlogNo=369840; http://www.turkiye2012koop.org/)

Uluslararası Kooperatifler Yılı(UKY) kutlamalarını, BMÖ desteğinde organize eden Uluslararası Kooperatifler Birliği (ICA)[1]  Yılı, muhteşem bir Zirve ile bitirmeyi planlamıştır :2012 Uluslararası Kooperatifler Zirvesi(UKZ) . Zirve, 8-11 Ekim 2012 tarihlerinde Kanada’nın Québec  eyaletinde gerçekleştirilecektir. Kanada’nın köklü üniversitesi Saint Mary’s Üniversitesi[2]’nin  koordinatörlüğünde  gerçekleştirilecek olan Zirve’ye Kanada’nın en güçlü, dünyanın ise 6. güçlü bankası (kooperatif banka) olan Desjardins  Hareketi[3]her türlümaddi ve manevi  açıdan desteklemektedir. Zirve’nin ana teması “Kooperatiflerin İnanılmaz Gücü” olarak belirlenmiştir.

Ekonomilerinde kooperatif işletmelerin yer aldığının gözlemlendiği 96 ülkede, kooperatif üye sayısı 1(bir) miyara ulaşmıştır. Çok uluslu şirketlerden % 20 daha fazla istihdam yaratan kooperatiflerin istihdam ettiği insan sayısı 100 milyonu aşmıştır. Dünyadaki en büyük 300 kooperatifin yıllık iş hacmi 1,6 trilyon ABD dolar civarında olup dünyanın 9. büyük ekonomisine(İspanya) eşdeğer bir gelir hacmine sahiptirler. Bu kooperatiflerin  % 99’u ekonominin 7 ana sektöründe yoğunlaşmışlardır. Bunlar : Tarım-gıda/ormancılık (% 29), Finans kurumları ( % 26), Tüketim/ perakende satış (% 22), Sigorta (% 17), Emek/Sanayi Kooperatifleri (% 2), sağlık kooperatifleri (% 2), kamu hizmetleri (% 1) ve diğerleri (% 1).

Kooperatif üyeleri , dünya nüfusunun % 13,8 düzeyini temsil ederken, sermaye şirketlerine doğrudan veya dolaylı ortak sayısı ise 893 milyon olup dünya nüfusunun % 5’i düzeyinde temsil edilmektedirler. Sermaye şirketlerine doğrudan üye olanların sayısı ise, kooperatif üyelerinin 1/3’ü kadardır.

Kooperatif üye sayısının ülke nüfuslarına oranı bakımından ilginç ülkeler bulunmaktadır. Kooperatife katılım oranı olarak bilinen ve ülkelere göre kooperatifçiliğin gelişme düzeyi göstergesi kabul edilen bu oran bazı ülkelerde şöyledir: İrlanda % 70, Finlandiya %60, Avusturya % 58 ve Singapur  %50. Türkiye’de  bu oran % 10 civarındadır.

Kooperatif bankalar, dünyadaki banka şubelerinin % 23’ünü temsil etmekte, 870 milyon üye/müşteriye bankacılık hizmeti sunmakta ve küresel düzeyde 2. bankacılık ağına sahip bulunmaktadırlar. Ticari banka şubelerinin %26’sı kırsal bölgelerde  iken kooperatif bankaların şubelerinin % 45’i kırsal alanlardadır.

UKY’nı, pek çok hükümetler ve sivil toplum kuruluşlar (STK) iyi değerlendirmektedirler. Örneğin ABD’de 2011 yılı sonlarında Kongre’ye,  kooperatifleri çeşitli yönlerden teşvik edecek bir yasa (National Co-operative Development Act) önerisi verilmiştir (bkz. http://www.sommetinter2012.coop/site/accueil?template=newsDetail&newsID=5893)

*

ULUSLARARASI  KOOPERATİFLER ZİRVESİ’NİN AMAÇLARI, KONULARI VE KATILIMCILARI

UKZ’nin amaçlarını şu başlıklar altında toplamak mümkündür:

Bugünün ve geleceğin iş konularının ve sürdürülebilir kalkınmanın kooperatiflerle  başarılabileceğinin mümkün olabileceği konusunda bir tartışma ortamı sağlamak;
Küresel düzeyde ekonomik ve politik ortamlarda gerçek bir etki yaratmak amacıyla bir kooperatif ağı oluşturmak;
Kooperatif liderleri için bu zirvelerin  sürekli tekrarlanabileceği bir zemin hazırlamak;
Yeni girişimler olarak kooperatif model için bir momentum (analiz tekniği) yaratmak.

UKZ’dende üzerinde tartışılabilecek ana konular ise şöylece sıralanabilir :

Küresel ekonomide kooperatiflerin yeri  : küresel  düzeyde ekonomide kooperatiflerin yeri nedir? Hangi düzeylerde olmalıdır?

Kooperatif modelin başarısı : verimlilik ve karlılık ile kooperatif değerlere saygı nasıl uzlaştırılabilir? Kooperatiflerin sürekliliğini sağlayabilmek için onların gelişmesini sağlayan büyüme (kalkınma) araçları nedir?

Modelin evrimleşmesi: piyasaların sürekli gelişmesine karşılın nasıl canlı ve yenilikçi kalınabilir? Üyelerin kooperatif yaşama ve kendi kooperatifinin ürettiği mal ve hizmetlere katılımı nasıl teşvik edilebilir? Rakip firmaların mal ve hizmetleriyle üye çıkarları nasıl uzlaştırılabilir?

Küresel sosyo-politik etki : kooperatiflerin sosyo-politik kararların alınmasındaki etkisi nasıl gerçekleştirilebilir ve artırılabilir ? Kooperatiflerin katılımcı yönetişim modelinin doğası, diğer işletme tiplerinde nasıl etkinleştirilebilir ? Ekonomik sonuçların paylaşımında kooperatifler lider model oluşturabilirler mi?[4]

Ayrıca UKZ’de “geleceğin kooperatif liderleri” ni ilgilendiren özel bir programda gerçekleştirilecektir. Bunun için 20-35 yaş arasındaki potansiyel kooperatif liderleri Zirve’ye davet edileceklerdir.96 ülkeden 130  konuşmacı, 230’u geleceğin kooperatif lideri ve 1500’ü farklı kesimlerden olmak, Zirve’ye  1 860 civarında katlımcı beklenmektedir. Katılımcıların nitelikleri şöyle  belirlenmiştir :

Dünya kooperatiflerinin başkanları,  CEO’ları ve kooperatif yönetim kurulu ve idari komite üyeleri;

Kooperatiflerin  gelecekteki yöneticileri ve idarecileri;

Kooperatif modeli  uygulayan ülkelerin hükümet üyeleri, diplomatları ve konsolosları;

Farklı uluslararası örgütlerin ve yasal otoritelerin temsilcileri ;

Kooperatif modelle ilgilenen üniversiteliler, araştırıcılar ve ekonomistler;

Tarım, orman, perakende ticaret, sigortalar, finans, mal ve hizmetler, sağlık, vb.. ilgili sektörlerin kooperatif temsilcileri;

Ulusal ve uluslararası medya  temsilcileri.

UKZ’ni organize eden  sorumlu komisyon, Zirve için bazı etütler yaptırarak yayınlamışlardır. Bunlar şu başlıklar altında toplanmıştır :

Kooperatiflerin karşılaştığı sorunlar ve zorluklar, küresel eğilimler;

Kooperatif modelini geliştirme stratejileri;

Örgütsel prosessüsler ve en iyi uygulamalar;

Verimlilik, finansman ve kapitalizasyon;

Kooperatiflerin kendi ortamına sosyal ve ekonomik etkileri;

Kooperatifler açısından üyelerinin beklentileri.

EV SAHİBİ KURULUŞLARIN MESAJLARI

Uluslararası Kooperatifler Zirvesi’ni pek çok ulusal ve uluslararası kuruluşlar destek vermektedir. Ancak bunlardan üçü Zirve’nin organizasyonunu doğrudan üstlenmişlerdir : 

Ev sahipliği yapan  kuruluşların temsilcilerinin Uluslararası Kooperatifler Zirvesi 2012 için  kamuoyuna verdikleri mesajlar da şöyle özetlenebilir : Desjardins Hareketi, Uluslararası Kooperatifler Birliği (ICA) ve Saint Mary's Üniversitesi.  Bu üç kuruluşun Zirve öncesi  dünya kamuoyuna verdikleri mesajlar şöylece özetlenebilir : (Bkz . http://www.sommetinter2012.coop/site/info-sommet/hotes)

Monique F. Leroux : Desjardins Hareketi başkanı ve CEO’su :
Kooperatifler : sürdürülebilir refah üreticileri

« Desjardins Hareketi’nde  biz, geleceğin sürdürülebilir refah yaratıcı işletme modeli olarak kooperatif  işletme olduğunu inanıyoruz.  Sürdürülebilir refah, bugünün ve gelecekteki kuşakların çıkarına, insana ve çevresine saygılı ekonomik bir gelişme yoluyla zenginlik yaratmaktır. Kooperatifler, daha güçlü bir  mali ve ekonomik sistemin kurulması için bir çözüm elemanı olduğunu, esnekliğini ve uygunluğunu, göstermiştir. Kooperatif model, sadece sürdürülebilir değil ayni zamanda çağdaş bir çözüm olarak da  git gide etkili olmaktadır.2012 Uluslararası kooperatifler zirvesi’nin gerçekleştirici ortağı olarak Desjardins Hareketi ,  küresel politik düzeyde kooperatif girişim modelini geliştirerek başarısını, kalkınmasını teşvik eden çözüm alanlarının ortaya konmasını ve büyük iş konularının kooperatif forumlarında konuşulmasını temenni etmektedir”

Dame Pauline Green, Uluslararası Kooperatifler Birliği (ICA) başkanı :
Kooperatifler : daha güzel bir dünya için işletmeler

« 2012’yi « Uluslararası kooperatifler yılı » ilan eden Birleşmiş Milletler Örgütü (BMÖ), kooperatif işletme modelinin sosyal ve ekonomik katkısını tanımak istedi.  Zirve’nin konu seçimi, « Daha iyi bir dünya için girişimler, kooperatifler »  düşüncesini canlandırıcı niteliktedir. Zirve , daha güçlü, daha demokratik ve daha adil bir ekonomik sistemin kurulması için kooperatif hareketin uzun dönemli bir çözüm teşkil ettiği anlamındadır. 2012 uluslararası kooperatifler zirvesi, hükümetlerin ve uluslararası kurumların, birlikte daha iyi bir dünya kurduğumuzu inandığımız küçük, orta ve büyük kooperatiflerin küresel düzeyde gelişmesini ve kalkınmasını desteklemesine,  olanak sağlayacaktır.»

Dr. J. Colin Dodds ; Başkan , Saint Mary's Üniversitesi
Kooperatif modelin geleceği için yenilikçi düşünceler geliştirmek

« Saint Mary's Universitesi, «Desjardens Hareketi » ve «Uluslararası kooperatifler birliği (ACI) » ile birlikte,  Québec’de kooperatif ekonomisi üzerine  « Imagine 2012 »  kongresini yapmak ve 2012 Uluslararası Kooperatifler Zirvesine ortak olmaktan gurur duyar.  Birleşmiş Milletler tarafından kararlaştırılmış Uluslararası kooperatifler yılı çerçevesinde Zirve ve Imagine 2012, küresel ekonomi tarafından ilgili kooperatifçiler için iki büyük olay vardır. Bireylerin ve toplulukların ihtiyaçlarına iyi yanıtlayacak olan yeni ekonomik yaklaşımları araştırmaya imkan vereceği gibi, Imagine 2012 , Zirve’de var olan karar vericiler için sürdürülebilir ekonomik gelişme alanında yenilikçi düşüncelerin de yaratıcı motoru  olacaktır. Kooperatifçi bakışla  küresel ekonomiyi analiz etmekle, sürdürülebilir refaha katkıda bulunabilir ve daha iyi bir dünya kurulabilir.»

*

ZİRVE NELER VEREBİLİR ?

Kooperatifçilik bilgilerini süzgeçten geçirmek :  Zirve kapsamında, kooperatif hareketin finansal ve ekonomik boyutu üzerinde  yayınlanmış 8 araştırma yayınlanmıştır. Ayrıca farklı uzmanlık alanlarından 130’dan fazla ünlü konuşmacının  sunacağı bilgi/belgelerle kooperatifçilik konusunda çok kapsamlı bilgiler edinilecek, geçmişin bilgileri gözden geçirilecektir

Kooperatif işletmelerin yönetimini ve başarısını iyileştirmek : Verimliliğin artması, sağlıklı bir kapitalizasyon,  uygun bir finansman ve sürdürülebilir kalkınmayı sağlama yeteneğinde etkili bir finansman yapısı için yenilikler; finansal yenilikler  üzerine yönlendirilmiş finansal ve ekonomik karakterli programlama üzerinde durulacaktır. Daha iyi örgütsel uygulamalar, yönetişim, üyelerin tatmini, başarı kültürü, değerlerin paylaşımı, toplumsal sorumluluk, yetenek kazanmak ve elde tutmak gibi anahtar konuları tartışmak için yuvarlak masa tartışmaları yapılacaktır. Faaliyet sektörlerine göre özel konuları çözümlemek için çalışma atölyeleri kurulacaktır : tarım, perakendecilik, sigorta, finans, sanayi, sağlık, vb..

Kooperatif modelin etkisini birleştirmek : Kooperatiflerin politik arenada işgal ettiği yerin tanımlanması ve olumlanması. Farklı ülkelerin hükümet temsilcilerinin ve bakanlarının bir yuvarlak masa etrafında  tartışmalara katılması sağlanacaktır . Tüm dünya medyasının varlığı  sayesinde uluslararası görünürlük sağlanacaktır. Tüm delegeler tarafından ortak bir deklarasyonun kabulü gerçekleştirilecektir.  Bu deklarasyon, temel ekonomik değişimlerin gerekli bir taşıyıcısı olarak kooperatif modeli ortaya koyacaktır.

Kooperatif ağını genişletmek : 96 ülkenin kooperatif ortamının liderleri ile etkileşim fırsatı yaratılacaktır. İşlerin geliştirilmesi amacıyla ağlaşma ve kooperatiflerarası işbirliği faaliyetleri geliştirilecektir.

SONUÇ (MU ?)

Ekonominin iki temel dayanağı ‘ üretmek (arz) ve tüketmek (talep)’  yüzyıllardan beri , birbirinden ayrılamayan siyam ikizleri gibidir. Kısacası “üretilmeyen mal tüketilemez, tüketilmeyen mal da üretilmez”.  Tüm malların değişimini olanaklı kılan “para”[5]yı da devreye sokarsak bunu şöyle ifade etmek mümkündür  : “elde edilmeyen gelir harcanamaz, harcanmayan gelirde ekonomiyi boğar”.  Nitekim, dünyanın reel üretimi 63 trilyon ABD doları  civarında iken, bankalardaki “finans sermaye”nin 200 trilyon ABD dolarını aştığı günümüzde[6], 2012 Uluslararası Kooperatifler Zirvesi’nin  , 1917 SSCB devriminden daha önemli  sonuçlar yaratabileceğini düşünüyorum.

10.08.20012, Urla/İzmir

Kaynaklar :

http://www.sommetinter2012.coop/pdf/Sommetintercoop2012_Francais.pdf

http://www.imagine2012.coop/?play=0

http://www.coopaccounting.coop

http://www.ica.coop/al-ica/

http://www.ncba.coop/

Ayhan ÇIKIN, Ali Rıza KARACAN, Genel Kooperatifçilik, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, 1994, İzmir

--------------------------------------------------------------------------------

[1]Uluslararası kooperatifler birliği, tüm dünyada kooperatifleri  bir araya toplayan, temsil eden ve yardım eden sivil ve bağımsız bir birliktir. 1895’de Londra’da kurulmuş, 96 ülkede ve ekonominin tüm sektörlerinde 267  üyesi bulunmaktadır. (www.aci.coop)

[2]Saint Mary’s, Kanada’nın en eski üniversitesidir. Orada, “Centre of Excellence in Accounting and Reporting for Cooperatives” gibi mükemmel bir kooperatif muhasebe merkezi, kooperatiflerin ve tasarruf ve kredi sandıklarının yönetiminde öğretici tek uluslararası bir program sunan prestijli bir ticaret okulu, “Sobey School of Business” bulunmaktadır. (www.smu.ca)

[3]190 milyar Kanada dolarından fazla aktifiyle Desjardins Hareketi, Kanada finans kooperatif grubunun birincisidir ve dünyada  en güvenilir  18. Finans kurumudur. Desjardins Hareketi ,  5,6 milyon civarındaki ortağına ve müşterisine tam dizi finansal ürün ve hizmet sunmaktadır, 45 000 kişi istihdam etmektedir;  5 400 civarında seçilmiş yönetici sorumluluk taşımaktadır. (www.desjardins.com)

[4]Saint Mary’s Üniversitesi Kooperatifçilik Bölümü öncülüğünde, Québec’te, 6-8 Ekim 2012 tarihlerinde,  Zirve öncesi “Kooperatif Ekonomisi üzerine  Uluslararası Konferans” adlı bir toplantı  düzenlenecektir. Zirve’nin teorik alt yapısını oluşturacak bu konferans da alanında uzman pek çok bilim adamı aşağıdaki konuları tartışacaklardır : “Neden buradayız?; Kooperatifler,  iktisadi düşüncede neden görünmüyor ?; Maskesiz ekonomi;  Yeni ekonomi nedir ve ona neden ihtiyaç vardır?;  İlerleme nedir ve nasıl ölçülür ?;  Gelir eşitsizliği nedir  ?neden önemlidir ?; Uyumlu sürdürülebilirlik mi yoksa refah mı ?; Büyümede sınırlamalar nedir? ; Kompleksite : yenilik, uyum ve direnç  taşıyıcıları nedir?; Geleneksel firmalarda  örgütsel  tasarım ve farklı istihdam tipinde kooperatiflere ihtiyaç var mı? Davranışsal ekonomi dersleri ;Toplum sağlığında işçi mülkiyet ilişkisi nasıldır?; Büyüklük daha mı iyi ?; Yeni ekonomide finans kapitalin rolü nedir ?; Borç tuzağı önlenebilir mi?; Yeni ekonomilerde kooperatiflerin rolü nedir ? ; Ortaklık nedir ve onlar nasıl yönetilmeli  ?; Kooperatif ekonomi ? Yeni ekonominin yönetim anahtarı ve kooperatiflere etkileri.”

http://www.imagine2012.coop/schedule/

[5]Parada alınıp satılan bir mal haline gelmiştir.

[6]http://www.economist.com/content/global_debt_clock