Mausoleum

Antik çağlarda Ege´de Karia olarak adlandırılan bölge, Bodrum Yarımadası dâhil, günümüzdeki Muğla ilini içine alan bir bölgeydi.

Mausolos İ.Ö. 377–353 arasında babası Hekatomnos’un yerine geçerek Karya satrapı ( Pers Valisi) oldu. Yapılan savaşlar sonunda ülkesinin sınırlarını 25.000 km2ye değin genişletti (357). Bağımsız bir monarşi kurdu. Krallığının başkentini Mylasa’dan (Milas) Halikarnassos’a (Bodrum) taşıdı; burayı Yunan dünyasının en güzel kentlerinden biri durumuna getirdi.

Karya Satrabı Mausolos, kendi yönetimi zamanında muhtemelen MÖ 355'te kendisi için Mausoleum (ya da Mausoleion) denilen anıt mezarın inşasına başlamıştır. Onun ölümünden sonra (MÖ 353) karısı, aynı zamanda kız kardeşi Artemeisia anıtın yapımını sürdürmüş; onun da ölümünden sonra (MÖ 351) Mausolos'un diğer kardeşleri inşaata devam etmişlerdir. Muhtemelen, inşaat MÖ 340'ta Piksodaros'la ada arasındaki satraplık mücadelesi sırasında yarım bırakılmıştır. Bazı kaynaklara göre ise Mausoleum'un yapımı yarılandığında Halikarnasos’un parası bitmiş ve geri kalan bölümler özveri ile yapılmıştır.

Anıtın yüksekliği konusunda Latin yazarı Plinius bilgi vermektedir. Latinlerin dünyanın yedi harikasından biri olarak gördüğü Mausoleum'un yüksekliği 180 İon ayağıdır. Bu da yaklaşık 55 metredir. Yirmi katlı bir apartmanın yüksekliği kadardır.

Antik yazarlar yapının mimarının Pytheos olduğunu kaydetmektedir. Ayrıca Satyros'un adı da geçmektedir. Vitruvius, MÖ 4. yüzyılın en önemli dört heykeltıraşının bu yapıda çalıştığını kaydetmiştir. Doğuda Skopas, batıda Leokhares, kuzeyde Bryaksis, güneyde Timotheos çalışmıştır. Bryaksis, Karyalı bir sanatçıdır. Diğer sanatçılar Yunanistan'dan getirilmiştir.

Mausoleum, dört bölümden oluşmaktadır. En altta yüksek bir kaide (podyum); onun üzerinde kenarlarında on bir, kısa kenarlarında dokuz olmak üzere 36 İon sütunlu tapınak şeklinde bir bölüm vardır. Her sütun arasında bir heykel dikilidir. Pterondaki kabartmalar Amazonlarla Yunanlıların savaşını gösterir. Onun da üzerinde 24 basamaklı piramit şekilli bir çatı ve en tepede dört atın çektiği araba içinde Mausolos ve Artemisia'nın heykelleri yer almaktadır.

Burada dikkatleri çeken çatının 24 basamaklı olmasıdır. Zira Mausolos İ.Ö. 377–353 arasında yani 24 yıl hüküm sürmüş olması ile bir ilişkisi var mıdır? Mausolos’un bu anıt mezarın inşasına kendi sağlığında başladığını ve ölümünden sonra kardeşlerinin inşaata devam ettiklerini belirtmiştik. Dolayısıyla kardeşleri, Mausolos’un hüküm sürdüğü her bir yılın Karia’nın bir adım daha yükseldiğini yani refaha ulaştığını anlatmak istemiş olabilirler. Çatının pramit şeklinde olması, diğer Yunan yapılarından aşina olduğumuz üçgen alınlıklı çatı konstürüksiyonundan farklı olması bu görüşü destekleyen bir unsurdur.

Tüm istilalara ve doğal afetlere karşın Mausoleum İS. 1406 yılına dek ayakta kalmayı başarmıştır. Ta ki Alman mimar Schegelholt tarafından yapılan St. Peters kalesinin yapımına dek. Bu zamana kadar 1500 yıl ayakta kaldı. Sadece basamakları görünen yapının derinlerine giderek elde ettikleri mermeri yakıp kireç yaptılar. Bazı kabartmalar duvar taşı olarak kullanıldı. Bazılarının üzeri silinerek oymalar kazındı. 1875 de Sir C. Newton kazılara başladı, bazı friz ve Mausolos ile Artemision'un heykellerini ve büyük aslan heykelleri İngiliz Britich Museum'a taşındı. Ne yazık ki şu an yapının yerinde görülecek hiç bir şey yoktur. Bu ünlü yapı Halikarnasos’un diğer Karia kentlerinden daha fazla tanınmasını sağlamıştır.