Merkez Bankası yanlış mı yapıyor? – 1

Merkez Bankası Ekim 2008’de ara verdiği döviz alım ihalelerine Ağustos 2009’dan itibaren , günlük 60 milyon doları geçmemek şartıyla, yeniden başlayacağını açıkladı. Böylece Ekim 2008’de izlenen serbest kur politikası yerini yönetilen serbest kur sistemine bırakmış oldu.Merkez Bankası’nın vermiş olduğu bu kararın asıl amacı kur ve piyasların etkisine bağlı olarak gerileyen ihracat hacmini arttırmaktır.

Türkiye’nin 2009 yılının ilk 6 aylık periyottaki ihracat ve ithalatı, 2008 yılının ilk 6 aylık dönemi ile karşılaştırıldğında ihracatta % 45, ithalatta % 70 düşüş yaşandığı görülmektedir. (kaynak TUİK)

İhracat ve ithalatta yaşanan gerilemenin kurdan ve gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerinin yaşamış olduğu resesyon sürecinden ortaya çıktığı aşikardır. Merkez Bankası’nın dövize müdahale etmesinin altında yatan neden ise( küresel ekonomiyi yönetemeyeceğine göre) olumsuz kur riskini bertaraf etmektir. Ancak müdahelenin döviz cinsinin dolar olması Türkiye’nin ihracat ve ithalatının büyük bir kısmını oluşturan AB ülkeri açısından nasıl bir tablo ortaya koyacağı merak konusudur.

Grafik 2008 yılından itibaren aylık ortalama dolar kurunun (sol eksen) ve ihracat tutarının değişmini (sağ eksen) göstermektedir. Ekonomik literatüre göre döviz kurunun ulusal paraya göre değerinin artmasının ihracatı arttırması beklenir. Ekim 2008’e kadar Merkez Bankası’nın döviz alımları ile kontrol ettiği dolar kurunun Ekim 2008’den sonra sürekli bir artış eğiliminde olduğu grafikten görülmektedir. Yine grafiğe göre artan dolar kurunun ihracata katkısının olmadığı, ihracatın 2008’e göre düştüğü kolayca görülebilir. Buradan çıkan sonuç 2009 yılı için Türkiye dış ticaret hacminin ana belirleyicisinin kur etkisi değil kriz olduğudur. Bu nedenle Merkez Bankasının kur üzerinde yapacağı müdahalenin kriz ortamında çok büyük bir etkisi olmayacaktır.

Not: Dolar kurunun aylık aritmetik ortalamasının alınması, bazı yanılsamalara neden olabilir. Günlük döviz kuru ile günlük ihracat rakamlarının karşılaştırılması en doğru sonucu verecektir. Dış Ticaret verileri TUİK tarafından aylık olarak yayımlandığı için veri çalışmasında işlem detayına girilmemiştir. Ancak genel olarak sonuç değişmeycektir.

İlhan ÇİFTÇİ

4 Ağustos 2009