Ruanda mı? Türkiye mi?

Türkiye’de evrensel insan niteliklerine sahip insan olmak ve bu niteliklerle bu coğrafyada yaşamak zor, dahası kadın olmak ise daha da zor. Dünyada kadınların siyasetteki eksik temsil sorununun giderilmesi için yasa ve anayasalarda cinsiyet kotası yerleştirilmesi kadınlara bir imtiyaz tanımaktan öte, kadınların siyasetteki eşitsizliği ve dezavantajları giderilinceye kadar geçici özel önlemlerin uygulanması olarak tanımlanıyor. Birleşmiş Milletler verilerine göre, dünyadaki parlamentoların ortalama % 15'i kadınlardan oluşuyor. Dünyada kadın kotası, kadının siyasette temsili konusunda Afrika ülkesi olan Ruanda'da kadın parlamenter oranı % 56,3 oranla ilk sırayı alıyor.

Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı, parlamentoda kadın kotasının anayasaya konmasını isteyen Ka-Der Başkanı’na “Ruanda mı olsak istiyorsun! Buyur ol!” diye tepki göstermişti. Ruanda incelendiğinde ise Soykırımdan sonra 2000 yılında yaptığı anayasaya kadın kotası koyan ve 2003 yılında yapılan seçimle parlamentosundaki kadın milletvekillerinin sayısı açısından dünyada 1.sıraya yerleşen Ruanda’da, kadınların neleri değiştirdiğini, Ruanda Yurtseverler Cephesi milletvekili Dr. Juliana Kantengwa’ya sorulduğunda, Kantengwa 4 yıl öncesine kadar kadınlar için hayatın anlamının “evlilik” olduğunu, okuma ve çalışma hakkı olmadığını söyledi; soykırımda ölen kocası ya da babasının mirasını alma hakkı bile olmayan kadınların, bugün eğitimden adalet sistemine kadar ülkede pekçok şeyi değiştirdiği anlatarak “Kadınların sesi için kota gerekli” dedi.

Siyasi uzmanlar, “geleneksel olarak kocalarına ve çocuklarına bakmakla yükümlü olan ve toplumsal hayatta çok fazla görünmeleri ayıp sayılan” Ruandalı kadınlara verilen kotanın, Ruanda toplumunu ve kültürünü hızla değiştirmeye başladığına dikkat çekiyor.

Uzmanlar, Ruanda'da kadınların Meclis'teki temsil oranlarının artması ile birlikte son yıllarda, kadınları ve çocukları korumaya yönelik çok sayıda yasa çıkarıldığını, kadınların toplumsal hayatta daha fazla rol almasının şiddet olaylarının bile azalmasına neden olduğunu kaydediyorlar. Okuma-yazma oranları da son yıllarda hızla yükselen Ruandalı kadınların, siyasette ve toplumsal hayatta ön plana çıkmasının büyük ölçüde, 1994'te 800 bin kişinin ölümüne ve erkeklerin toplam nüfustaki oranının % 30'a kadar düşmesine neden olan soykırıma bağlı olduğu belirtiliyor. 

Ülkemizde bir grup önderliğinde Kadınlar daha fazla temsil edilebilmek için;

“Devlet, kadınların siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel alanlardaki hak ve özgürlüklerini kullanmasını ve bunlardan yararlanmasını zorlaştırıcı engelleri ve her türlü ayrımcılığı ortadan kaldırmaya yönelik tedbirleri alır. Kadınların, TBMM, siyasal partilerin genel merkez ve il örgütleri, üniversiteler ile sendika ve üst kuruluşların yönetim organları, il genel meclisi, il belediye meclisi ve Büyükşehir Belediye Meclisi gibi seçimle gelinen görev ve mevkilerin yanı sıra, idare ve yargı organları ile mesleki konumlara erkeklerle eşit katılımını sağlamak amacıyla kota uygulaması da dahil olmak üzere özel önlemler alınır.”Maddesinin yasallaşmasını istiyorlar.

Birleşmiş Milletlerin hazırladığı “2012 Siyasette Kadın Haritası”, Türkiyenin siyasetteki kadın ortalamasında son sıralarda yer aldığını ortaya koymakta, BM Kadın Birimi ve Parlamentolararası Birliğin hazırladığı haritada, başı İskandinav ülkeleri çekmektedir.

Haritadan öne çıkanlar şöyle:

-Türkiye, yüzde 14,2 ile kadınların mecliste temsil edilme oranında 143 ülke arasında 88. sırada geliyor.

-Listenin başında ise sırasıyla Ruanda (% 56,3) Andorra (% 50), Küba (% 45,2) var. Sadece listenin başındaki 9 ülkede kadının mecliste temsil oranı % 40ı geçebildi.

-Kadınların kabinede temsil edilme oranlarında ise Türkiye, % 4 oranıyla 96 ülke arasında 90. sırada yer aldı. Bu sıralamada başı %52.6 ile Norveç çekti, onu, % 52.2 ile İsveç ve % 50 ile Finlandiya ve İzlanda takip etti.

-Mecliste en az kadın milletvekili oranına sahip bölge % 11.3 ile Arap ülkeleri oldu. Katar, Suudi Arabistan gibi tutucu ülkelerde hiç kadın vekil yok.

-Listeye göre dünyada sadece 8 ülkede kadın devlet başkanı ve 17 ülkede kadın başbakan var.

Günümüzde kadınların siyaset arenasında kadınlara kota öngören yasayı hayata geçiremedik,  Dünyanın en çok kadın milletvekiline sahip ülkesi yarısından fazlası kadın olan meclisi ile daha çok “Otel Ruanda” filminde diktatoryası ile tanıdığımız Afrika ülkesi Ruanda kadar olamadık ama kadınlarımıza yasalarla verdiği hakları dikkate aldığımızda hadi gel de Ulu önderimiz Mustafa Kemal Atatürk’ü bir kez daha anma. Ülkemizde oy veren kadınlarımızın kendilerine en fazla önem ve kota veren siyasi partilere oy vermeleri öz çıkarları ile örtüştüğü gerçeğini göz ardı edemeyiz.

Bu arada; tüm kadınlarımızın 8 Mart Dünya Kadınlar gününü kutluyorum.

Nizamettin BİBER