Sözlü sınav mı? Performans mı? Ya projeler?

Daha düne kadar uygulanmakta olan “sözlü sınav” lardan  az mı çektiniz?

Öğrencilik yıllarımızda lisede (1962-1965) öğretmenimiz Kimya dersinden iki soru sorar, bilirsen 10 üzerinden, 8 verirdi. Birini bilirsen 5, hiç bilemezsen “Otur 0” derdi.

Haftada 3 ders saatinin özellikle 1 ders saatini - yönetmeliğe aykırı olmasına rağmen - sadece sözlü sınava ayıran öğretmenlerimiz de olmuştur. 3-5 soru ile öğrencilerin bilgilerini değerlendirmek ne derece objektif olur? Öğrenci o derste hasta olabilir, hazırlıksız yakalanabilir, başka sorunları olabilir.

Öğretmenliğimizde ve Bakanlık müfettişliği yıllarımızda uyguladığımız ve denetlediğimiz öğretmenlere önerdiğimiz sözlü sınav; her derste 10-15 dakikayı geçmeyecek sürede 3-5 öğrencinin – konuların tekrarı amaçlı- yapılan sözlü sınavdı. Her derste olması öğrencilerin sürekli hazırlıklı olmasını sağlardı.

 Ayrıca, sözlü sınav notu verirken öğrencinin o günkü sorulara verdiği yanıtlara ek olarak, öğrencinin dönemdeki sınıf içi etkinlikleri ve derse katılımı da değerlendirilirdi.

Sözlü sınavuygulaması yerine PERFORMANS çalışması getirildi.

07 Eylül 2013 tarih ve 28758 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ORTAÖĞRETİM KURUMLARI YÖNETMELİĞİ’nin

4.maddesinin s bendinde) “Performans çalışması:Ders programında öngörülen eleştirel düşünme, problem çözme, okuduğunu anlama, yaratıcılığını kullanma ve araştırma sonucu elde edilen kazanımın yazılı ve sözlü olarak paylaşılmasına yönelik öğretmenin gözetiminde yapılan bireysel veya grup çalışmasını,” tanımlamaktadır.

Eskiden kullanılan dönem ya da yıllık ödev yerine de PROJE getirildi.

ş) “Proje: Öğrencilerin istekleri doğrultusunda belirlenen bir konuda inceleme, araştırma ve yorum yapma; yeni bilgilere ulaşma, özgün düşünce üretme ve çıkarımlar sonucunda bir ürün ortaya koymak amacıyla ders öğretmeni rehberliğinde bireysel veya grup hâlinde yaptıkları çalışmayı,” ifade etmektedir.

İlgili yönetmeliğin 43.maddesinin aşağıdaki bentlerinde;

b) “Öğrencilerin başarısı; öğretim programı öğrenme kazanımları esas alınarak dersin özelliğine göre yazılı sınavlar,  uygulamalı sınavlar, performans çalışmaları ve projeler ile işletmelerde beceri eğitiminde alınan puanlara göre tespit edilir.”

c) Sınav soruları, öğretim programlarında belirtilen genel ve özel amaçlarıyla öğrenme kazanımları esas alınarak hazırlanır.

ç) Öğretmen, ölçme ve değerlendirme yöntem ve araçlarıyla öğrencinin programlarda amaçlanan bilgi ve becerileri kazanıp kazanmadığını sürekli izler ve değerlendirir.

d) Öğrencilerin durumunu belirlemeye yönelik faaliyetler, ders ve etkinliklere katılım ile performans çalışmalarından oluşur.

e) Öğrencilerin başarısının belirlenmesinde, eleştirel ve yaratıcı düşünme, araştırma, sorgulama, problem çözme ve benzeri becerileri ölçen araç ve yöntemlere önem verilir.

f) Öğrencilerin başarısının ölçülmesinde, geçerlilik, güvenirlilik ve kullanışlılık özellikleri açısından uygun ölçme araçları kullanılır. Ölçme aracının özelliğine göre cevap anahtarı, dereceli puanlama anahtarı ya da kontrol listeleri hazırlanır ve kullanılır.” hükümleri yer almaktadır.

Öğrencilerin başarılarını ölçmede, yazılı veya uygulamalı sınavlara öğrencilerin “performans çalışmaları” ve “proje”leri eklenerek değerlendirilecek.

Yönetmelikteki tanımlamaya göre, “Performans çalışması” öğretmenin gözetiminde yapılan çalışmadır. Öğrencinin bireysel çalışmasıyla dersteki  etkinliğinin  ön plana çıkmasıdır.

Yani eskiden verilen sözlü notu gibi. Performansın farkı, öğrencilerin ayrıca tahtaya çekilmeden veya sırasında, sorular sormadan- sınıftaki genel durumuna göre- değerlendirilmesidir, diye düşünüyorum. Uygulamasını bekleyip, göreceğiz.

Gelelim( öğrencilerin tek başına veya grup ile – öğretmeninin rehberliğinde- yapması amaçlanan) Projelere.

Oysa Proje yapımına veliler de “Benim çocuğumun projesi daha iyi olsun, daha yüksek not alsın” diye katılmak zorunda  kalıyorlar. Gerçekte kazanan kim olacak? Çocuklarının “yaratıcılıklarını” önlemiş oluyorlar.

Proje konularının tespitindeöğrencilerin ihtiyaçları, yetenekleri, okul, aile ve çevre imkânları göz önünde bulundurulur. Ayrıca, konunun açık ve anlaşılır olması, yanlış yorumlara yol açmaması, ders programlarına uygun olması gibi hususlar da dikkate alınır.

Proje değerlendirme kriterleri, projelerin toplanması, ferdi ve grup projeleri, projelerin sayfa sayısı, sınıfta sunulması, saklanması, proje hazırlama teknikleri hakkında öğrenciler önceden ders öğretmenince bilgilendirilmelidir.

Ders öğretmeninin  yapması gerekenler:

1.Öğrencilerin ilgisini çekecek proje konuları –onlarla birlikte- çok iyi belirlemeli ve bu hususta sorumluluk duymalıdır.

2.Belirlenen konular arasından öğrencilere konu seçme fırsatı vermelidir.

3.Projenin hazırlanmasında konu ile ilgili yazılı veya görsel kaynaklar konusunda öğrencilerini bilgilendirmelidir.

4. Projelerin hazırlanmasında; plân yapma, araştırma, değerlendirme ve yazma safhalarında öğrencilerini veya grubu zaman zaman çağırıp rehberlik yapmalı, görüş ve önerilerini bildirmelidir.

5. “Öğretmenin hazırlayacağı Proje Takip Çizelgesine öğrencileriyle yapılan görüşme ve rehberliği tek tek yazması ve çalışmalarını “belgelendirmiş olması” açısından önemlidir.

Böylece öğretmen, öğrenci velilerini de proje hazırlama sıkıntısından kurtarıp, başkalarının yaptığı “hazır proje”leri değerlendirmemiş olur. Kendimizi aldatmayalım.

Amaç projeyi öğrencilerin kendilerinin yapmasıdır. Hazıra konmamalılar.

Kaynaklar ve değerlendirme esasları öğrencilere bildirilmezse, onlar da “internetten kes-kopyala-yapıştır” ile projelerini yaparlar (!)

Projelerde aslında birer performans çalışmasıdır. Ancak, içeriği daha kapsamlı ve uzun süre gerektiren ayrıntılı çalışmadır. Projeler, bireysel ya da grup çalışması şeklinde yapılabilir. Proje konuları, öğretmenin kendisi ya da zümre öğretmenler tarafından belirleneceği gibi, öğrenciler de kendi ilgi duydukları alanlara göre proje konusu belirleyebilirler. Proje geliştirme süreci uzun, karmaşık ve zorlu bir süreçtir. Bu çalışmalar, öğrencilerin yaratıcılık, araştırma, iletişim gibi üst düzey zihinsel becerilerini geliştirmektedir. Proje çalışmasında bilgi öğrenciye doğrudan verilmediği için, öğrenciler proje konularında yaparak, yaşayarak, inceleyerek bilgi kazanırlar.

Öğrencilerin; inceleme, araştırma, görüş geliştirme, yeni bilgilere ulaşma, çıkarımlarda bulunma gibi becerilerinin geliştirilmesinde bir araç olma özelliği taşıyan proje ve performans ödevleri, internet üzerinden aynen yapılan alıntılar biçimine dönüşünce bu özelliklerini yitirmektedir.

Bu nedenle, öğrencilere proje ve performans ödevi verilirken öğrencilerin sadece internete bağlı kalmamalarına, gelişen teknolojinin yanı sıra özellikle öğrencinin çevresinde bulunan kütüphanelerden, kaynak kişilerden, fotoğraf ve belgelerden, tarihi, kültürel ve sosyal olanaklardan yararlanmaları hususlarında öğretmenlerce önerilerde bulunulması gerekmektedir.

Sevgi  ve  saygılarımla. 

Ali İhsan ÖZÇAKIR

MEB. Bakanlık Başmüfettişi (E)

e-mail: aliihsanozcakir@hotmail.com