Türk askeri Kuzey Irak'ta kalmalı mı?

Lozan'da çözüme kavuşturulamayan Musul sorunu, bilindiği gibi İngiltere ve Türkiye arasında yapılacak ikili görüşmelere bırakılmıştı. Bu görüşmelerden ilki olan Haliç Konferansı (19 Mayıs - 5 haziran 1924) da soruna çözüm getiremeyince İngiltere, baştan beri istediği gibi Türkiye'nin itirazlarına rağmen sorunu Milletler Cemiyeti'ne götürdü. Milletler Cemiyeti, Türkiye'nin "halk oylaması" isteğini de Cemiyetin İngiltere temsilcisinin aksi yönde dayatması üzerine reddetti ve sorunu incelemek üzere tarafsız ülke temsilcilerinden oluşan üçlü bir komisyonun kurulmasına karar verdi.

16 Ocak 1925'te Bağdat'a ulaşan Komisyon, daha ilk günden itibaren hem İngiliz hem de Irak makamları tarafından çeşitli baskılarla karşılaştı. Buna rağmen halk, Üçlü Komisyona eşlik eden Türk heyetine karşı sevgi gösterilerinde bulunmuş ve Türk yönetimine bağlılıklarını dile getirmiştir. Komisyon, Musul'a gelince, Musul halkının coşkun gösterileri ve "Yaşasın Türkiye" sesleri karşısında hayretler içinde kalmıştır.

Komisyon Musul, Erbil, Süleymaniye ve Kerkük gibi önemli merkezlerde topluca tahkikat yapmış; bazen de tek tek gördükleri kişilere, önce kimliklerini tespit ederek sorular yöneltmiştir: "Türkiye'yi mi istersiniz, Irak'ı mı?" sorusuna çoğu "Türkiye" yanıtını vermiştir. İçlerinden bir kısmı ise, komisyon üyelerinin kulaklarına eğilerek "Türkiye'yi istiyorum, fakat şimdi kapıdan çıkarken 'Yaşasın Irak' diye bağıracağım, siz bana bakmayın" diyerek baskı altında olduklarını söylemek istemişlerdir.

Bugün, aradan 83 yıl geçmiştir. Bölge halkının Türkiye'ye ve Türk halkına yakınlığı hala söz konusudur. Barzani ve Talabani'ye bağlı grupların dışındaki bölge halkının (Araplar dahil), Kuzey Irak'ta ABD askeri yerine Türk askerini
görmeyi tercih edeceği düşünülebilir. Bu nedenle, 11'inci Kara Harekatını gerçekleştiren Türk askeri, bölgeyi PKK terör örgütünden temizledikten sonra, ileri harekata devam edererek Musul, Erbil, Süleymaniye ve Kerkük kentleri çevresinde konuşlanarak, bu bölgedeki Türkmenlerin güvenliğini sağlamayı düşünebilir. Bu hareket, aynı zamanda Türkiye'nin, ABD'nin Irak'ı işgali üzerine askıya alınmış gibi görünen ve esasını "Kuzey Irak'ta bir Kürt devletinin kurulmasını istemeyen" politikasına da uygundur.

NOT. Bu blogta alıntı gibi görünen ifadeler, 2000 yılında bir kamu kurumu için yazdığım ve özel bir dağıtım planı ile dağıtılan M Dosyası (Misak-ı Milli ve Musul) adlı kitabımdan aktarılmıştır.

cdenizkent