- Kategori
- Efsaneler
Türklerde uçan at tulpar
Türk Mitolojisinde yer alan kanatlı at figürü.
Başkurtların kahramanlık destanı olan Ural Batır’da ata tapınmanın izleri korunmuştur.
Bu destanda, Tulpar adı verilen kanatlı atlardan olan Akbuzat ve Sarat, gökyüzünde yaşayan tanrısal atlardır.
Akbuzat, Göklerin hâkimi Samrav’ın karısı Koyaş’tan (Güneş’ten) doğmuş olan kızları Humay’ın kutsal atıdır.
Sarat ise, Samrav’ın Ay’dan doğmuş olan kızı Ayhılu’nun atıdır.
Başkurt rivayetlerine göre, Büyükayı’nın en dıştaki iki yıldızı semavi atlar olup, adları Buzat (Boz at) ve Sarat (Sarı at) olarak bilinir.
Karaçay Malkar folklorunda da Küçükayı’nın iki yıldızı Sarı aygır ve Toru (Doru) aygır adlarıyla tanınır.
Ural Batır ve Akbuzat rivayetlerinde dev at Akbuzat, kahramanların koruyucusu ve yeryüzündeki atların neslini devam ettiren aygır rolünde ortaya çıkar.
Eski Türk destanlarının Tulpar adını taşıyan uçan at motifine Kuzey Batı Türk lehçelerinin hemen hepsinde ve Uygurca’da rastlamak mümkündür.
Tulpar adlı uçan at İdil Ural’da Başkurtlar ve Kazan Tatarları arasında, Orta Asya’da Kazaklar, Kırgızlar, Altaylar, Karakalpaklar arasında olduğu kadar, Kafkaslarda Karaçay Malkarlılar ve Kumuklar arasında da yaşayan en canlı destan unsurudur.(alıntı)
Yunan Mitolojisi ile ilgili seri olarak hazırladığım kitaplarımdan Zeus’un Aşkları ve Herakles’in Kadınları kitaplarımda Pegasus geçiyordu. Bu konuyu bir hayli incelemiştim.
Pegasus bir kanatlı attı, deniz Tanrısı Poseidon ile yılan saçlı Gorgon Medusa’nun oğlu ve Dev Chrysaor’un kardeşiydi…
Pegesus beyaz bir attı ve kanatları vardı… Uçma derken ata yakışır olarak uçuyordu. Yani havada dört nala gidiyordu…
Bu Yunan Mitolojisindeki At.
Birde Türk destanlarındaki uçan atlar var…
Bu atlar çok farklı atlar. Sahipleri ne kadar önemli ise onlarda bir hayli önemliler…
Türk destanlarında bu atların uçmanın haricinde de marifetleri var. Konuşabiliyorlar, dinliyebiliyorlar hatta akıl verebiliyorlar…
Bunlarla da kalmıyor bu atlar sahiplerini de koruyorlar…
Şimdi gelelim bu atların isimlerine bunlara Tulpar deniliyor…
Türk Boylarınının hemen – hemen hepsinde uçan atlar var…
Yılbaşından sonra yeni kitabıma başlayacağım Allah’ın izniyle… Dedemin memleketinden Dağıstan’dan ve çoook eskilerden mistik bir hikâye anlatacağım. İçinde Tulpar’da var… Neler var neler?
· Tulpar,Türk Mitolojisinde yer alan kanatlı at figürü. Pegasus ile benzerdir. Kırgızların Manas Destanında bu uçan kanatlı atlardan söz edilir.
· Arkeolojik olarak da Kazakistan'da keşfedilen Esik Kurganında bulunan Altın elbiseli adam isimli elbisenin başlığında tulpar figürü vardır.
· Tulpar'ın adı, Türk, Kırgız ve Altay mitolojilerinde geçer.
· Genelde beyaz veya kara (tek renk) bir at olarak betimlenir.
· Beyaz kanatları vardır ve Kuday (Tanrı) tarafından yiğitlere yardımcı olması için yaratılmıştır. Dünyanın en uzun destanı olan kırgızların manas destanında, Manas'ın ünlü savaşçılarının sürdüğü kanatlarıyla rüzgârdan hızlı koştuğu söylenen efsanevi atlar.
· Başkurt inançlarına göre kanatlarını hiç kimse göremez. Tulpar kanatlarını yalnız karanlıkta, büyük engelleri ve mesafeleri aşarken açar. Eğer birisi tarafından tulpar’ın kanatları görülürse, Tulpar’ın kaybolacağına inanılır. Tulpar adı yalnızca Türklerde değil komşu Avar, Lak, Andı, Dargı ve Tabasaran dillerinde de yaşamaktadır. Osetlerde Tolpar, Çeçenlerde Turpal olarak yer alır. Bir Kumuk atasözünde şöyle der:
· Tulpar yerün birevü buççağunda bulsa da, öz yılkısın tabar.
· (Tulpar dünyanın bir başka köşesinde olsa da, kendi sürüsünü bulur.)
· (Tul/Yul) kökünden türemiştir. Moğolca Zulbah (kel, saçsız) sözcüğüyle alakalı olabilir. Çünkü Türk mitolojisinde kel atlara sık rastlanır ve kellik kahramanlarda olduğu gibi atlarda da gücü simgeler. Yol sözcüğü ile de aynı kökten gelme ihtimali vardır. Tulu sözcüğü eski Altaycada kıraç rengi ifade eder.
· Tulpar efsanesinin günümüze etkileri,
· Moğolistan armasında bulunmaktadır.
· Kazakistan armasının sağ ve sol köşelerde birer tane Tulpar vardır.
· Kazakistanda bir hava yolu şirketi Tulpar ismini seçmiştir, Tulpar havayolları.(alıntı)
Nazan Şara Şatana
http://www.facebook.com/nazansara.satana.5
http://twitter.com/#!/nazansarasatana