Büyük orman yangınlarına karşı 'kontrollü yangın' yöntemi

Orman yangını çıktıktan sonra, medyamızda ulusal üzüntümüzü dile getiren başlıkların yanı sıra en çok üstünde durulan konular tedbirsizliğimiz, hazırlıksızlığımız ve donanım yetersizliğimiz oluyor. Buna karşılık yangın riskinin yüksek olduğu bölgelerde büyük yangınların çıkmasını önleyici tedbirler konusu yeterince ele alınmıyor.

Bizde geniş ormanlık alanlarda yangının yayılmasını önleyici ağaçsız koridorlar oluşturma yaygın bir uygulamadır. Buna karşılık bir kaç yıldır Alman televizyonlarından takip ettiğim haber ve belgesel programlarda özellikle Avustralya ve ABD’de düzenli olarak uygulandığı bölgelerde oldukça başarılı sonuç veren “kontrollü orman yangını yöntemi” bizde bilinmiyor. Orman Genel Müdürlüğü’ne bağlı Orman Koruma ve Yangınla Mücadele Daire Başkanlığı İnternet sitesinde de yangın önleyici tedbirler arasında bu yönteme yer verilmemiş. Burada hemen belirteyim "kontrollü yangın" ile yangın çıktıktan sonra yangını sınırlandırmak ve önünü kesmek için uygulanan "karşı ateş" yöntemini anlatmıyorum.

Kontrollü yangın uygulaması, zamanında Avustralya yerlileri Aborjinler ve Kuzey Amerika yerlileri tarafından geleneksel olarak her yıl bahar başlarında henüz orman zemini ve ağaç gövdelerinin yaş olduğu dönemde orman ve çalılık alanların bilinçli olarak ateşe verilmesi şeklinde uygulanmaktaymış. 1970 yıllarda Avustralya’da devlet bu uygulamayı yasaklamış ve bizim bildiğimiz yangın söndürme sistemine geçmiş fakat bundan sonraki beklenmedik çıkan yangınlar çok daha tehlikeli ve büyük olmaya ve yerleşim yerlerini hatta Sidney gibi şehirleri tehdit etmeye başlamış. Nedeni ise bizim ormanlık alanlarda da olduğu gibi, yıllarca yangın yüzü görmeyen orman zemininde yanmaya müsait kuru yaprak, ağaç kabuğu ve dal gibi yangına müsait materyal birikimiymiş. 1994’teki Avustralya’daki ve 1988’deki ABD’ndeki Yellow Stone Milli Parkı'ndaki büyük yangınların ardından yapılan inceleme ve yangın sonrası bitki örtüsünün gelişimi gözlemlerinden sonra, yangın riskinin yüksek olduğu bölgelerde daha yangın çıkmadan erken bahar dönemimde yapılan kontrollü yangınların hem büyük yangın tehlikesini en aza indirdiği hem de bitki örtüsünün çeşitliliğine yardımcı olduğu gözlenmiş. Hatta kimi ağaç ve bitki türlerinde tohumların saçılması ve çatlayarak yeşerecek duruma gelmesinde belli ölçülerde ateşin yardımcı bir rolü varmış. Kontrollü yangınlar sırasında orman zemininde biriken yoğun yaprak örtüsü ortadan kalktığından güneş ışığı alma imkanı olan bazı bitki ve ağaç tohumları yeşerip gelişme imkanı bulmaktaymış.

Bunun dışında uzun yıllar gerek yangınlara gerekse kesime karşı iyi bir şekilde korunan ormanlar ağaç örtüsü bakımından çok aşırı sıklaştıklarından büyük ve kontrolü güç yangın riskini artırmaktaymış. Kontrollü yangınlarda yaşlı ve kuru ağaç gövdeleri de tutuşup yanarak ormanın seyrelmesine katkıda bulunmaktaymış.

Bu yöntemin bizde uygulanabilirliği nedir, teorik olarak söylemek zor; fakat Ege ve Akdeniz’deki uzun süre yangın görmemiş iğne yapraklı ormanların ne denli sık ve bu orman zeminlerinin kuru yaprak ve dallarla ne denli örülü olduğunu ortalama bir gözlemci rahatlıkla tespit edebilir. Kontrollü de olsa yangın fikri pek çoğumuza aykırı geleceğinden ilk başta orman zemininin kuru yaprak ve dallardan temizliği ile ağaç seyreltme işleminin insan gücüyle yapılması da düşünülebilir. Fakat bunun getireceği ekonomik külfet de hesaba katılmalıdır. Bu durumda öncelikle en azından sınırlandırılmış alanlarda gerekli tedbirler alındıktan sonra kontrollü yangın yöntemi denenip risk, yarar - zarar hesapları yapılarak yöntemin ülkemizde uygulanılabilirliği araştırılabilir. Bu konuda yöntemin uygulandığı ülkelerdeki uzman kişilerin görüşleri alınıp, deneyimlerinden yararlanılması da yerinde olacaktır.

Resim: Milliyet İnternet

Konuyla ilgili İnternet adresleri:

http://forestry.about.com/cs/forestfire/a/prescribe_burn.htm

http://www.planet-wissen.de/pw/Artikel,,,,,,,B9C6E3B3B3402926E034080009B14B8F,,,,,,,,,,,,,,,.html

http://www.ogm.gov.tr/yangin/