Anayasa değişikliği önerisi-1: “Temsilde adalet”

Anayasanın “Seçme, seçilme ve siyasî faaliyette bulunma hakları” başlıklı 67. maddesinin ek fıkrası şöyledir:

(Ek: 23.7.1995-4121/5 md.) Seçim kanunları, temsilde adalet ve yönetimde istikrar ilkelerini bağdaştıracak biçimde düzenlenir (1).

Bu fıkralarda değişiklik öneriyorum:

Şu anda geçerli olan “Seçim kanunları, temsilde adalet ve yönetimde istikrar ilkelerini bağdaştıracak biçimde düzenlenir.” şeklindeki ifadede iki kavram vardır:

- “temsilde adalet”
- “yönetimde istikrar”

“Temsilde adalet” somut bir kavramdır. Seçim sonucu oluşan kurullar gelen oy sayısına orantılı olarak oluşur.

“Yönetimde istikrar” soyut bir kavramdır ve aynı cümle içindeki “temsilde adalet” kavramıyla çelişir. Yani hem “temsilde adalet sağlayacak” hem de “yönetimde istikrar sağlayacak” demek olmayacak birşeydir.

Hem “temsilde adalet” diyeceksiniz, hem de bir seçimde yüzde 36 oy alan partiyi meclise yüzde 65’le taşıyacaksınız, başka bir seçimde yüzde 47 oy alan partiyi meclise yüzde 62’yle taşıyacaksınız.

Son seçimde yüzde 47 oyu tek parti aldı diye yüzde 62 milletvekili çıkarttı, yüzde 53 alan diğer partiler ise yüzde 38 milletvekili çıkartabildi. Yani yüzde 47 meclise yansırken üçte bir oranında şişmiş oldu, yüzde 53 ise üçte bir oranında sıkıştırıldı. Bunun temsilde adalet ile bağdaşması kabul edilebilir mi?

Bu fıkra şöyle değiştirilmelidir:

“Seçim kanunları, temsilde adalet istikrar ilkesiyle bağdaşacak biçimde düzenlenir.”

Bu değişiklik yapıldığında:

1. Seçim barajının yüzde 10 gibi yüksek bir sayıda kalması olanaksız olacaktır (2, 3, 4).
2. İllerde milletvekili seçilmek için gerekli oy sayıları şimdiki kadar çok farklı olamayacaktır (5).

Yönetimde istikrar demek tek parti iktidarı değildir. Asıl istikrarsızlığı, çoğunluk oyunu almadığı halde tek başına iktidar olanlar yaratır. En büyük tehlike de çoğunluk oyunu almadığı halde anayasayı değiştirecek çoğunluğa erişme olasılığıdır. “Yönetimde istikrar” denilerek seçim yasalarında oluşan çarpıklıklar bu olasılığı kolaylaştırmaktadır.

“Temsilde adalet” kuralı uygulandığında “yönetimde istikrar” zaten gelecektir. Yeter ki “yönetimde istikrar” doğru yorumlansın.

(1) Anayasa: http://www.tbmm.gov.tr/Anayasa.htm
(2) Tek yol adil seçim (28-4-2007): http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=37765
(3) Seçim sistemini değiştirin (18-3-2008): http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=98977
(4) AİHM yüzde 10 seçim barajımızı neden sevdi? (9-7-2008): http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=118984
(5) Milletvekili sayısının illere dağılımı adil değil (20-7-2008): http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=120871

Ankara, 22 Mart 2009