Türk sinemasının büyük ustalarından, yönetmen Halit Refiğ’i geçen pazar yitirdik.
Halit Refiğ, 75 yaşında hayata veda etti.
O, bir “Yorgun Savaşçı”sıydı.
“Yorgun Savaşçı”, bugün toprağa veriliyor.
*****
Halit Refiğ, yönetmenliğinden önce, sinema üzerine düşünen bir eleştirmendi.
Sinemaya Atıf Yılmaz’ın asistanı olarak, “Yaşamak Hakkımdır” filmiyle girer.
Yönetmen olarak çektiği ilk film ise, “Yasak Aşk”tır (1960).
Halit Refiğ, belki de, en çok üzen, 1981’de TRT adına çektiği “Yorgun Savaşçı”nın ( Kemal Tahir’in aynı adlı romanı) yakılmasıydı.
Sinema eleştirmenliği ile yönetmenliğini birleştirince, güzel yapıtlar üretti.
*****
Her ölenin arkasından ağıtlar yakılır, bazen “timsah gözyaşları” dökülür.
Halit Refiğ’e bir saygı ifadesi olarak, onun ölümü üzerine söylenenlerden/ yazılardan bir derleme yaptık.
İşte, Halit Refiğ’in sanatını, kişiliğini yansıtan cümleler:
*****
“MSÜ Sinema-TV Bölümü’nde hocamızdı. Bize film “izlemeyi” öğretirdi. Sinemanın sadece sinema olmadığını, her filmin arkasında iktisadi, kültürel ve ideolojik gerçekler olduğunu onun derslerinde anladık.” ( Tuna Kiremitçi, yazar)
“Halit’le çalışmanın en güzel tarafı, arkadaşlarıyla içli dışlı çalışması, rekabete ve husumete yer vermemesiydi.” ( Eşref Kolçak, sinema oyuncusu)
“Parayı, şanı, şöhreti, başarı olarak görmeyen biriydi. Manevi değerlere, insanı insan yapan değerlere inanırdı. Gençliğim onunla geçti.” ( Müjde Ar, sinema oyuncusu )
“Tarih bilinci olan, geçmişle bugün arasında sağlıklı bağlar kurmaya çalışan, aynı zamanda bir düşünce insanıydı. Ulusal sinemaya çok eski yıllardan bu yana fikir üretmiş, kafa yormuş bir yazardı” ( Ertuğrul Günay, Turizm ve Kültür Bakanı)
“Seven, oyuncularını motive eden, dayanışmacı, karşısındakinin fikirlerine saygı duyan, açık bir insandı. Bir aktörün en ihtiyacı olan şeyin ne olduğunu bilirdi. Film eleştirmenliğinden geldiği için işin teorisini de bilirdi.” ( Süleyman Turan, sinema oyuncusu)
“Yorumu tamamen oyuncuya bırakan, oyuncuya güven aşılayan, onları yüreklendiren dost bir yönetmendi..” ( Tanju Gürsü, sinema oyuncusu - yönetmen)
“Son derecede sosyal, sıcakkanlı, duyarlı ve entellektüel boyutu yüksek bir insandı. Aynı zamanda yumuşak kalpli bir hayvan dostuydu.” ( Ediz Hun, sinema oyuncusu)
“Filmlerinde önemli mesajlar verdi. Sinemanın önemini onun sayesinde öğrendim. Metin Erksan, Atıf Yılmaz, Lütfi Akad ve Halit Refiğ gibi yönetmenler, biz alaylılara hocalık yaptılar.” ( Nilüfer Aydan, eski eşi-sinema oyuncusu)
“Türk sinemasında hem yönetmen hem de kuramcı olarak yerini aldı. Fikirleri tartışılabilir, ancak sinemamızdaki yeri tartışılamaz. Sinemayı aynı zamanda bir düşünce alanı olarak değerlendirdi.” (Vecdi Sayar, sinema eleştirmeni)
“Türk sinemasının az sayıdaki kuramcısından biriydi. Ulusal sinema akımı çerçevesinde gerçek bir savaşçıydı. Hazin bir sona uğramış yapıtı ‘Yorgun Savaşçı’ gibi kendisi de yorgun düşmüştü.( Alin Taşçıyan, sinema eleştirmeni)
“Halit Refiğ, her ne kadar günümüzde evrensel sinema savunuluyorsa da, Ulusal Türk Sineması’nın gerçekleşmesi için büyük mücadele vermiştir. Sinemacı kimliğinin yanı sıra, iyi bir tarihçi ve düşünürdü.” ( Kadir İnanır, sinema oyuncusu)
“Bizde Ulusal Sinema akımı diye bilinen görüşün önde gelen savunucusuydu. 60'ların başlarında geçtiği sinemada, Kemal Tahir'in çok özetle Batı kültürüne karşı Doğu kültürünü çıkartan ve yücelten görüşlerinin yansımasını gerçekleştirdi. Esin kaynakları Kemal Tahir kadar, kimi büyük batılı ustalardır. Örneğin "Haremde Dört Kadın", "Bir Türke Gönül Verdim" veya "Fatma Bacı" onun Kemal Tahir düşkünlüğünü vurgularken, "Gurbet Kuşları" İtalyan ustası Visconti'nin "Rocco ve Kardeşleri"nin yerli izdüşümü gibidir.” (Atilla Dorsay, sinema eleştirmeni)
“Halit Refiğ, yaşamı boyunca ilerlediği yolda, seçimleri; ulusal sinemamızın oluşması ve evrilmesi adına kullandığı sinema diliyle hem gerçekçi ve diyalektik hem de ödünsüz ve yaratıcıdır. Toplumsal varoluşunu, sinemasına özveriyle aktarırken bunu onurlu bir estetik cümleye dönüştürmüştür” Cumhuriyet, Ceren Bağışlar)
“Halit Refiğ, bir sinemacıdan öte, bir kültür, düşünce adamıydı. Bizim toplumumuza bakışı, yüzeysel değil, derindi. Kendi yaşadığı toplum ve dünya üzerine özgün bir düşüncesi vardı. Ürettiği sinemada özgün bir düşüncesinin ürünlerini görüyoruz. İçeriğiyle, biçimiyle yeni bir sinema önerdi.” ( Hulki Aktunç, yazar-şair)
