Mehmet Başaran Uğurlaması

“:::::::::::::::::::::

Gelme ölüm gelme
Üç gün ara ver
Yarım kalacak ne çok işim
Üç gün değil bir yıl ara ver
Vursun biraz daha gözlerime
Zamantı Irmağı'nın şavkı
Sevinsin "hoşça kal’ diyeceklerim
Yolumu gözlüyor hanidir
Mavi Toroslar köyüm.”

Mehmet Başaran

              Mehmet Başaran, 1926 yılında Kırklareli ili Lüleburgaz ilçesi Ceylanköy'de doğdu. Kepirtepe Köy Enstitüsü'nü (1943) ve Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü'nü bitirdi (1946).  Askerliğini yaparken Yedeksubay Okulu'ndan çavuşa çıkarıldı. Köy enstitüsü öğretmenliği, gezici başöğretmenlik, ilkokul öğretmenliği, Türkçe öğretmenliği yaptı, Türkiye Öğretmenler Sendikası (TÖS)'nın kuruluş çalışmalarına katıldı, 1979'da emekli oldu.

              1950'li ve 1960'lı yıllarda güçlenen Köy Edebiyatı hareketinin şiirdeki önde gelen temsilcilerinden biri oldu. İlk şiiri Köy Enstitüleri Dergisi'nde yayımlandı. Adam Sanat, Gösteri, Kıyı, Varlık, Yansıma, Yazko Edebiyat, Yeditepe, Yeni Biçem, Yeni Ufuklar, Yücel gibi dergilerde şiirleri yayımlandı.

               Toplumsalcı  düşüncesini didaktizme düşmeden yapıtlarına sindiren, direnme ve umut duygularını, gözlem ve deneyimle beslenmiş  köy yaşamını, köyde insan ilişkilerini, üretim, sorunlarını, siyasal yönetimin bozukluklarını, gerçekçi bir yaklaşımla işledi, yaşadığı yörelerdeki söylenceleri dile getirdi. 27 Haziran 2015 tarihinde yaşamını yitirdi.

                                             Yapıtları

Şiirleri

- Ahlât Ağacı (1953)
- Karşılama (1958)
- Nisan Haritası (1960)
- Kocakent (1963)
- Pıtraklı Memleket (1969)
- Gök Ekin (1975)
- Meşe Seli (1982)
- Günler Tuz Rengi (1986)
- Sis Dağının Başında Borana Bak Borana(1990)
- Eylülün Kızgın Soluğu (1996)
- Koca Bir Troya Dünya (1997)
- Pir Sultan Ölür Ölür Dirilir (2002)

Roman ve öyküleri

- Aç Harmanı (1962)
- Sürgünler (1970)
- Mehmetçik Mehmet (1978)
- Dilsiz Oyunu (1983)
- Yüreğin Sesi- Zeytin Ülkesi (1983)
- Yasaklı (1987)
- Hoşça kal Dünya (1990)
- Giz Kokan Suskunluk (1991)
- Eylülün Kızgın Soluğu (1996)
- Öğretmeniz Acıya Sürgün (1998)

Masal ve masal şiirleri

- Kuş Dili (1968)
- Akça Kız (1970)
- Aç Kapıyı Bezirgânbaşı (1974)
- Evvel Evvelken Deve Tellalken (1974)
- Boyalı Irmak (1979)
- Yağmur Gelini (1975)
- Armutlu Tarla (1979)
- Söğütler Ses Verince (1981)
- Çiçeklerin Dili (1992)
- Güneşin Türküsü (1992)

Denemeleri

- Tonguç Yolu (1974)

Anıları

- Sabahattin Eyüboğlu ve Köy Enstitüleri (1990)
- Özgürleşme Eğilimleri, Köy Enstitüleri (1990

***

            Geçen hafta yaşama gözlerini yuman Mehmet Başaran öğle namazı sonrası Karacahmet Şakirin Camii’nde kılınan cenaze namazı sonrasında doğduğu Kırklareli’nin Lüleburgaz ilçesine bağlı Ceylanköy’de defnedilmek üzere yola çıktı.

            Cenazede kızı Filiz Başaran, torunu Güneş Özayten, dostları, öğrencileri ve sevenleri ile birlikte; Maltepe Belediye Başkanı Ali Kılıç, Kartal Belediye Başkanı Altınok Öz, Sarıyer Belediye Başkan Yardımcısı İsmail Erdem, Aydın Ilgaz, Prof. Dr. Yıldız Tümerdem, eğitimciler, yazarlar, şairler ve kimi sanatçılar katıldı.

             Lüleburgaz ilçesine bağlı Ceylanköy’de de ikindi namazı sonrası tören düzenlendi. Sevenlerinin ve yakınlarının yanı sıra, kalemini çoklukla köy enstitüleriyle tümceleyen yazar Hüseyin Erkan, Ahmet Has, Gömeç Göçmen, Yeni Kuşak Köy Enstitüleri Anadolu Yakası Dernek Başkanı Zübeyit Çelik, Türkiye Yazarlar Sendikası Başkanı Mustafa Köz, yurdumuzun değişik yörelerinden katılan dostları, öğrencileri ve hemşerileri, yakınları ile ailesi katıldı.

             Evet… Köy Enstitülerinde yetişen, köy yazınının temsilcilerinden eğitimci, yazar ve şair Mehmet Başaran doğduğu Kırklareli’nin Lüleburgaz ilçesi Ceylanköy’de sonsuzluğa uğurlandı.

             Yerin aydınlık olsun güçlü kalem Başaran!

***

             Okuma Araştırmacısı Ferhat Özen’in kaleminden tümceler:“Cumhuriyet Aydınlanmasının en unutulmaz eseri,  Köy Enstitüleri’nin koyun, keçi peşinden alıp yetiştirdiği Başaran, kendi kuşağının şiirde ve düzyazıda,  ‘köylü devrimi yapan ilk beşlisi’ içine girmeyi başarmıştı.  Fakir Baykurt, Mahmut Makal, Dursun Akçam, Talip Apaydın kuşağındandı. Yoksul bir köylü çocuğunun bu başarısı, ‘Köy Enstitüleri mucizesi’ söyleminin, gerçek bir başarı öyküsü olduğunu somutlayıp kanıtlayan en parlak örneklerinden oldu.

            ‘Şiiri sokağa çıkaranlar olarak’  tanınan kent soylu şairler O. Veli,  M.C. Anday, O. Rıfat üçlüsünün yaptığını, bu beşli, ayağında çarıklarıyla başardılar. Şiiri, romanı köye getirdiler. “Orda bir köy var uzakta, gitmesek de görmesek de o köy bizim köyümüzdür” romantik palavrasını çöpe attılar.

            İlk bombayı Mahmut Makal Bizim Köy’le patlattı. Arkası gelecekti, geldi. Fakir Baykurt, Yılanların Öcü, Kaplumbağalar, Irazca’nın Dirliği, Tırpan, Onuncu Köy’le bombalıyordu. Ardından Talip Apaydın, Dursun Akçam, Mehmet Başaran gelecek. (Onları Adnan Binyazar, Osman Şahin ve diğerleri izleyecek.)

            Dün sonsuzluğa uğradığımız Başaran,  Çarığımı Yitirdiğim Tarla’yla, birçok köy’lü çocuğu gibi,   öykü alanına da bu ‘tarla’da doğdu.(1955) Şiirde ise Ahlât Ağacı’yla köy gerçekliğini, şair duyarlılığıyla kayda geçiriyordu.  (1953) Sonra, Karşılama (1958), Nisan Haritası (1960), Kocakent, (1963) Pıtraklı Memleket (1969), Gök Ekin (1975), Meşe Seli (1982)…Bereketli yağmurlar gibi geldi.  Yüz yıllardır gürlese de  bir türlü yağmayan  bulutlara, tohumlama yapılmış, yağmur bombası atılmış gibi  köylü  yazınımız bereketli yağmurlarla  sele kesmişti.

            Köy Enstitüleri’yle,  ilk kez  “Maarif (eğitim-öğretim) hayatında hazır elbisecilikten kurtuluyordu.  İlk kez topraktan,  insandan, memleketten hareket edilmiş (Cavit Orhan Tütengil) ve bire yedi alınmış, Başaranlar fışkırmıştı.

            Çektiği acıları anlatırken  ‘Ah beni taze derilere belesinler’  diyen, ömrünü sürgünlerde, soruşturmalarda izlenerek geçiren Başaran’ı, doğduğu topraklara geri verirken, en yakın köylüsü ve bir kalem acemisi olarak,  sağlığında hiç görmediği(m)  kadar, ama gizli bir aşkla ne çok sevildiğini de görmüş olduk.”