Tematestus - buğday

Küçücük ayaklarıma ne kadar büyük gelirdi o buğday tarlası. Akşamdan bileylenen oraklar ve ellikler (ekin biçerken parmaklara takılan tahta koruyucular) küfeye koyulurdu.  İki açık kolun hizası tutulur tarlanın bir başından öteki başına eğile doğrula “tut, biç, koy” tekrarlanıp durulurdu. Temmuzun yakıcı güneşi tarlayı, başakları, elinizdeki orağı kızdırır, alnımdan boncuk boncuk terler düşerken amcakızının yemek çıkını ile tarlanın başından görünmesi için dua ederdim. O, avluyu aşıp yarı şaka yarı ciddi “Daha bitiremediniz mi?” diye geldiğini duyurmak için seslenirken, biz koro halinde “ Su getirdin mi, suuuu…” diye cevap verirdik.

Bu tatlı küçük anıdan da anlaşılacağı üzere tematestus’umuzun teması buğday.

Bakalım neler biliyor, hatırlıyorsunuz?

1-  Tek yıllık bir bitki olan buğday, her türlü iklim ve toprak koşullarında, çok sayıda çeşitle dünyanın her yerinde yetiştirilmektedir. Türkiye, dünya tahıl üretiminde 7. sırada, 29 milyon ton tahıl üretiyor, bunun yaklaşık 20 milyon tonu buğday. Türkiye ekilen yüzde 51’lik arazinin yüzde kaçını buğday tarımına ayırmıştır?

a- yüzde 61        b- yüzde 51        c- yüzde 41       d- yüzde 31

2- En iyi buğday toprağı, derin, killi, tınlı-killi olan ve yeterli organik maddesi olan fosfor ve kireci bulunan, kumlu tınlı topraklarıdır. Buğday ekim alanlarımızın yüzde 42.1'i, üretimimizin ise yüzde 36.6'sının gerçekleştiği bölgemiz hangisidir?

a- Akdeniz B.      b- Orta Anadolu B.   c- Marmara B.     d- Doğu Anadolu B.

3- Buğdayın yapraklarını ve daneyi emerek kalite ve verimi düşüren, -rivayete göre tarlalara muska bile astıran- ilaçlamanın yanı sıra biyolojik mücadelesi yapılan buğday zararlısı böceğin adını hatırladınız mı?

a- Düne           b- Müne          c- Küne            d- Süne

4- Uzunca veya toparlak bir buğday tanesinin fotoğrafı için literatürde araştırmadığım kaynak kalmadı. Sağolsun Ömer Faruk Sönmez çekti, yolladı. 3-5mm uzunluğunda, 1.5 - 2.5mm genişliğinde, ön tarafında boydan boya uzanan karın çizgisi ile ikiye ayrılmış, sırt kısmı kamburca olan bir buğday tanesinin ağırlığını tahmin edebilir misiniz?

a- 0.31gram          b- 0.41gram           c- 0.51gram           d- 0.61gram

5- Bir buğday tanesi üç kısımdan oluşuyor; kabuk, rüşeym ve tane içi. Rüşeym (embriyo, cücük) tanenin ortalama yüzde 3’ü. Faydaları saymakla bitmeyen bu afrodizyak son yıllarda tablet halinde satışa sunuldu. Soru şu; 1 kilo rüşeym için kaç ton buğdaydan elde edilir?

a- 1kilo            b-10kilo               c- 100kilo                   d-1000kilo

6- Hikayesi 12bin yıl önceye giden, insanlığı göçebe avcı-toplayıcı hayat biçiminden yerleşik-üretici yaşama dönüştüren buğday ilk Mezopotamya’da ehilleştiriliyor. Anadolu toprakları yabanıl buğday türlerinin gen merkezilerinden biri. Buğdayı; ilk Sümerler ekiyor, Mısırlılar taneleri ezerek un haline getiriyor. İlk maya, ilk fırın yine Mısır’da. Peki, ilk su değirmeni nerede idi?

a- Babil             b- Roma             c- Bektaşağa              d- Göbeklitepe

7- Oktay Akbal’ı “Önce Ekmekler Bozuldu” kitabı anarak, “tam buğday - tam ekmek- tam tahıl” nedir? Cevaplayalım; tarladaki buğdayın (kabuk, rüşeym ve tane içi) değirmende un; una tuz, maya, su katılarak pişirilmesidir.  Şimdi sizi oldukça şaşırtacak bir araştırmayı soralım; Dünya genelinde 2000 yılında “tam buğday - tam ekmek – tam tahıl” adı altında piyasaya sunulan ürün sadece 164 iken, 2011 yılında bu rakam kaça yükselmiştir?

a- 3bin378               b- 337               c- 378              d- 873          

8- Araştırmalar Dünya’da ve Türkiye’de beyaz ekmeğin özellikle gençler tarafından tam buğday ekmeğine tercih edildiğini gösterse de, dünyada daha çok zengin ve/veya bilinçli kitleler katkısız tam buğday ekmeği tüketiyor. TMO’nun yaptığı araştırmada ekmek israfı en yüksek yeri gençlere sorayım.

a- Lokantalar        b- Öğrenci yemekhaneleri      c- Fırınlar        d- Kurum yemekhaneleri       

9- Düğünlerde en komiğime giden seremoni, düğün pastasını kesen bıçağı tutan gelin ile güveydir. Hele o kollar dolanarak birbirlerinin ağzına pasta yedirmeleri yok mu..? Ben hatırlıyorum, eskiden gelin kapıdan çıkarken başına gittiği yere bereket getirsin, sağlıklı çocuklar doğursun diye bir şey dökerlerdi, hatırladınız mı?

a- Arpa           b-Yulaf            c- Mısır            d- Buğday

10- İnsandan ve buğdaydan ayrılmayan kadim bir kuş var. Minik, sevimli bir kuş; kanaryanın, sakanın, isketenin, floryanın yakın akrabası. Penceremize kadar gelip görmediğimiz, cik cik seslerini duymadığımız ama dünyanın pek çok yerinde tehdit edilen türler arasında yer alan kuşları soralım. Hangisi?

a- Serçe                b- Papağan        c- Güvercin        d- Çulluk

Cevaplar: 1-a, 2-b, 3-d, 4- c, 5- d, 6- b, 7- a, 8- b, 9- d, 10- a